Mavzu: Brakonni ko’paytirish va uzumzorda qo’llash reja

Katta mum kuyasining birlamchi (onalik) mahsulotini etishtirish.
Katta mum kuyasi qurtlarini ko‘paytirish uchun ozuqa tayyorlashda quyidagi tarkibiy qismlar taqdim etilgan (1-jadval).
YUvilgan va sterillangan 3 litrli shisha bankalarga 50 gramm meva qoqi, 100 grammdan 01 raqamli ozuqadan solinadi va har biriga 100 tadan har xal yoshdagi qurtlar joylashtiriladi. SHisha bankalarni og‘zi (sun'iy gazlama, baxmal va qalin matolardan tashqari), surp va boshqa mayin matolar bilan berkitiladi. Qurtlar solingan idishlar so‘kichaklarga (stellaj) qo‘yiladi.
Qurtlarning rivojlanishi uchun zarur harorat (30-33⁰S) va nisbiy namlik (65-70%) yaratiladi. YUqoridagi jarayon har kuni kuzatilib boriladi.
SHisha ballonlarda 4-5 tadan kapalak paydo bo‘lishi bilan har bir bankaga kapalaklar tuxum qo‘yishi uchun yog‘och taxtacha bog‘lamlari
joylashtiriladi. Kapalaklarning tuxum qo‘yish davri 8-10 kun bo‘lib, kunaro taxtachadagi tuxumlar olib turiladi. Mum kuyasi kapalaklaridan olingan tuxumlarni 1 gramm miqdorida o‘lchab ozuqa solingan 3 litrli shisha bankaga solinadi. 1 grammda o‘rtacha 12000-15000 tacha tuxum bo‘lib, shundan 87-89 % gacha qurtlar chiqadi. SHuningdek qurtlarning yashovchanligini hisobga olsak u holda o‘rtacha 10-12 % ga kamayadi.
Birinchi qurtlar chiqa boshlashi bilan 25 g asalari mumi, hamda 100- 200 g dan 02 raqamli, o‘rta yoshli qurtlarga esa 25-30 grammdan 03 raqamli ozuqadan berib boriladi. Mum kuyasi qurtlarini shisha bankalarda oziqlantirish 10-12 kun davom etadi va shundan so‘ng maxsus tovalarga (vanna, plasmassali tog‘ora) ularning xajmiga qarab,15000-20000 taga yaqin qurtlar solinadi.
Katta mum kuyasi qurtini ko‘paytirish v saqlash.


Katta mum kuyasi sun'iy ozuqasini tayyorlash.

Onalik mahsuloti etishtirilgandan so‘ng qurtlar vanna va boshqa idishlarga olinadi. Ularga har kuni 01 raqamli ozuqadan o‘rtacha 200- 300grammdan berib boriladi. Qurtlarni parvarish qilishda olma qoqi yaxshilab quritiladi va maydalanadi. Merva va olma qoqi qaynoq suvda qaynatilgandan so‘ng, uning suviga makaron va makka uni margarin bilan aralashtirib xamir qilinadi va keyinchalik quritilib maydalanadi va alohida qurtlarni oziqlantirish uchun foydalaniladi. Qurtlar amalda uch xil ozuqa turida ko‘paytiriladi.

Har bir ozuqa tuzilgan ish rejasi bo‘yicha tayyorlanib boriladi. Katta mum kuyasi 1 ta qurtining to‘liq rivojlanishi uchun 1,242 g ozuqa kerak. Ammo laboratoriyada ular 5 yoshidan brakonni ko‘paytirish uchun olinishi bois, ozuqa sarfi 780-800 mg ni tashkil etadi. 1-jadvalda ko‘rsatib o‘tilgan har uchala ozuqa avtoklavda 2 atmosfera bosimda 40-45 daqiqa davomida sterillanadi, yoki maxsus pechlarda tayyorlanadi.
Vannalarda katta yoshdagi qurtlar terib olingandan so‘ng, qolgan qurtlarga ozuqa kerakli miqdorda berib boriladi. Faqat matoga chiqqan qurtlargina terib olinadi. Katta mum kuyasi tuxumining 1 gramm vazndagi miqdori 29200 donani tashkil etadi. Lekin oddiy sharoitda parvarish qilinganda bu miqdor sezilarli darajada o‘zgarib borishi amalda aniqlangan. YA'ni 13500- 14800 tagacha tuxum olish mumkin.
Katta mum kuyasi qurtlarni ko‘paytirish davrida ozuqa turlarini kam bo‘lishi yoki to‘liq sterillanmasligi, qurtlarning och qolishi va zich joylashishi hisobiga ular o‘z yoshiga yarasha tanasida kerakli miqdorda ozuqa yig‘a olmaydi, natijada brakon bilan zararlanishi kamayadi hamda qurtlar har xil kasallikka chalinadi.
Vannadagi yoki boshqa idishlardagi ovqat qalinligi (7-8 sm) me'yoridan ortib ketishi hisobiga ozuqalar qiziydi va yaroqsiz holatga keladi. Buning uchun har kuni berilayotgan ovqat me'yordan ortmasligi kerak. Idishlarda qurtlar bo‘lgan ozuqalar qo‘l va boshqa narsalar bilan titilmaydi. Bu esa qurtlarning kasallanishiga sabab bo‘ladi. SHuning uchun vannalardagi qurtlarni terish tamomlangandan keyin ozuqa qatlami titib chiqiladi.
Idishlardagi kasallangan va nobud bo‘lgan qurt va g‘umbaklarni darhol yig‘ishtirib olish va maxsus joylarda kuydirish kerak bo‘ladi, bu esa qurtlarni ommaviy nobud bo‘lishini kamaytiradi. Aksincha, kasallangan qurtlardan brakonni ko‘paytirish uchun foydalanilganda 25-30% gacha qurtlarni zararlanishi kamayadi. CHunki brakon kasallangan va sog‘lom qurtlarni farqlay oladi.
Ko‘pgina laboratoriyalarda o‘rta yoshdagi qurtlardan kapalak olish maqsadida to‘g‘ridan-to‘g‘ri burmali (garmoshka) solingan shisha bankalarga solib qo‘yiladi, bu holatda to‘liq oziqlanmagan qurtlardan mayda kapalaklar uchib chiqadi va tuxum qo‘yishi 20-30% gacha kamayadi.
Katta mum kuyasini oziqlanishi davomida ozuqani har kuni mumkin qadar asal sharbatidan va qo‘shimcha ravishda qaynatilgan soyani ezilgan holda alohida berib borish yaxshi samara beradi.