Mavzu: buddaviylik

3) Donishmandlik – bu Buddaviylikning asosiy maqsadidir. Insonlar narsalar tabiatini to’g’ri tushunishi bilan bog’liqdir.
Buddaviylik mil. Avv. 273-232 yillarda hukmdor Ashoka davrida juda keng yoyilgan. U buddaviylikka, monarxlaiga, ularning Hindiston bilan chegaradosh davlatlariga qilgan safarlarida homiylik qilgan. Ular mahalliy aholi tomonidan o’zlariga nisbatan rozilik alomatlarini sezsalar o’sha yerdagi odamlarga ko’proq ahamiyat bergan. Buddaviylikning Mahayana yo’nalishi Xitoyga milodiy I asrda kirib kelib, III-VI asrlarda Xitoyda keng tarqaldi.Mahayananing rivojlanishida Kushon davlatining roli katta. Kanishkaning humronlik davridan keyin, Mahayana yo’nalishi Sharqda, Markaziy Osiyoda kenda tarqala boshladi. Buddaviyllikning Xitoyda tarqalishi to’g’risida hech qanday aniq ma’lumot yo’q.Tarixiy ma’lumotlar ichida eng mashhuri imperator Min-Dining tushi haqidagi habar hisoblanadi. U tushida oltindan yasalgan but ko’radi, uning Budda ekanligini maslahatchisi Fuidan so’rab biladi. U milodning 60 – yillarida Budda haqida ma’lumotlar keltirish uchun Jindistonga elchilar yuboradi. Keyin Hindistondan Xitoyga buddaviylik targ’ibotchilari keladi bva ular uchun maxsus “Baymasi” (Oq ot ibodatxonasi) quruladi. Buddaviylikning xitoylashuvi va kng tarqalishi juda uzoq va murakkab jarayondir. Buddaviylikning ilk g’oyalari va targ’ibotlari Xitoyda paydo bo’lganidan boshlab bir necha asrgacha tarqalgan. Buddaviylik mil.avv. 1 ming yillik oxirida Shri-Lanka, Markaziy Osiyo va Old Osiyoni o’z ichiga olgan Kushon dalatiga ham yetib keldi va bu yerda buddaviylikka judda katta e’tibor berilgan.

Hozirgi paytda buddizm juda ko’plab davlatlarfa bor. Jumladan Nepal,Seylon,Birma,Siam,Tibet, Xitoy,Yaponiyam Yava va Sumatra orollari, Rossiya va boshqalar. Hozirda buddaviylik barcha mamlakatlarda buddaviylikka kamroq yoki ko’proq ravishda sig’iniladi. M-n Tibetda buddaviylik lamaizom deyiladi.Ular mog’ul avlodalari sanalib, ularda madaniyat va diniy qarashlar umuman boshqacha.Chunki ular buddaviylikni qaytadan kashf qildilar desayam bo’ladi, Xitoy va Yaponiyada ham buddaviylik madaniyatning boy bo’lagi deb tan olingan.Biz buddaviylikni keksa odamga o’xhatsak bo’ladi, chunki buddaviylik o’zining prinsiplari va ammalarini butun dunyoga tarqatib bo’lgan.

Xulosa qilib etganda buddaviylik o’zining necha ming yillik tarixida nafaqat diny balki, filosofik va madniy, sa’nat , o’qitish uslublarini ham namoyon etdi.Buddaviylik doimo ulug’ dinlardan biri sifatida qoladi. Shunday qilib bugun buddaviylik butun dunyoga keng tarqalgan va unga sig’inuvchilarning soni juda ko’pdir. Shuninng uchun ham buddaviylik diniga sig’inuvchilarning sonini aniqlab bo’lmaydi.