Mavzu: Chavandoz haqiqatlari

Ot yolini toʻshaydi…
Ot yiqilgan egasiga yolini toʻshaydi, eshak tuyogʻini, degan gap haqiqat. Agar chavandoz yugurib ketayotgan otining ustidan uchib ketgan kabi eshakning ustidan yiqilsa bormi, qaytib odam boʻlishi mahol.
Men ham bir galgi oʻyinda shaxt bilan uloqqa talpindim-u, yiqilib, izimdan kelayotgan koʻplab ot galasining tagida qoldim. Yerda gʻujanak boʻlib yotarkanman yon verimdan “tapir-tupur” oʻtayotgan otlarni koʻrib, ichidma birorta ham butun suyagim qolmagandir, aniq oʻldim, deb oʻylayman. Yoʻq! Meni davraning chetiga olib chiqishgach maʼlum boʻlishicha, oyogʻimning boldir suyagidan bittaginasi singan ekan xolos. Uyam uchib ketib yiqilgan paytimda! Ustimdan hatlab oʻtgan shuncha otlarning esa birortasi ham meni bosmabdi.
Oradan ikki oy oʻtib, oyogʻim batamom tuzalgach, Koson tamonga koʻpkariga borgan edim, oʻsha yoqlik meni tanigan chavandozlar “Ha, ichingga laʼnat, usta Yozi! Safar chavandozning oyogʻini yana ulab yuboribdi-da!” deb qishliqlik suyaksoz ustani soʻkishganini eshitdim.
Chavandoz qachon yigʻlaydi?
Haqiqiy chavandoz yigʻlasa oʻzi uchun yigʻlamaydi, eli uchun yigʻlaydi. Eli arslon yurakli bir er yigitga zor boʻlsa, eldoshlari nomusga, uyatga qolsa yigʻlaydi chavandoz. Ming marta otdan yiqilib, miliyon joyi lat yemaydimi, oʻzi uchun bir tomchi ham koʻzyosh toʻkmaydi u. Chavandozning yigʻisi asli elning yigʻisi. Shuning uchun ham, mening nazarimda chavandozning yigʻisidan xunukroq, chavandozning yigʻisidan yomonroq narsa yoʻq bu olamda.
Ha… Aytgancha, chavandoz bir marta oʻzi uchun yigʻlashi mumkin. Mehri tushib, oʻrganib qolgan oti oʻlganda…
Oʻgʻlimga nasihat
Bir vaqtlar yaxshi chavandozlarga odamlar oʻziga tegishli otini berib uloqda choptirar, oti zot ayirib qolsa, chavandozni duo qilib, azbaroyi xursandligidan ul-bul narsa atar edi. Bu bir havas edi, aniq biror shart ham, chavandozning otni mingani uchun kesilgan narx ham yoʻq edi. Bugungi kun yosh chavandozlar birovning otini minib bir marta uloqqa kirishiga “falon doʻllir” deb narx qoʻyayotgani esa menga sudxoʻrlikning bir turiga oʻxshab tuyuladi…
Qamchimni olgan kichik oʻgʻlim Nurbek chavandozga: “Elning nazaridan qolishdan qoʻrqsang, tanti boʻl! Illo, el bir chimdimdan bersa toʻydiradi, bir qatradan tuflasa choʻktiradi!” deb nasihat qilaman.