Mavzu: Dasturlash, dasturlash elementlari, dastur turlari mavzularini o'qitish metodikasi. Ishdan maqsad

Mavzu:

 

Dasturlash, dasturlash elementlari, dastur turlari mavzularini o'qitish 

metodikasi. 

Ishdan maqsad: Dasturlash, dasturlash elementlari, dastur turlari mavzularini 

o'qitish metodikasini o’rganish. 

Nazariy qism: 

Dasturlar. Kompyuterni biron bir amalni bajprishga majburlash uchun, siz (yoki 

boshqalar) unga nima xoxlayotganingizni aniq, batafsil aytishingiz kerak. Bundan 

tashqari, biz o’zimiz bajarishimiz kerak bo’lgan vazifa tavsifini olamiz, masalan, 

"yaqin oradagi kinoteatrga qanday borish mumkin" yoki "to’lqinli pechda go’shtni 

qanday qovurish mumkin". bunday tavsiflar va dasturlar orasidagi farq aniqlik 

darajasida aniqlanadi: insonlar sog‗lom aql bilan qo‗llanmani noaniqligini 

aniqlashga harakat qiladilar, kompyuter bunday qila olmaydi. Masalan, "yo’lak 

bo’ylab o’nga, zinadan yuqoriga, so’ngra chapga" - yuqori qavatdagi yuvinish 

xonasini topish imkonini beruvchi aniq qo’llanma. Biroq, agar siz bunday sodda 

qo’llanmaga qarasangiz, u holda ular grammatik noaniqligi va to’liq emasligini 

ko’rish mumkin. Masalan, siz stol atrofida o’tiribsiz va yuvinish xonasiga qanday 

o’tishni so’radingiz. Sizga javob beruvchi, o’rningizdan turishingizni, uni aylanib 

o’tishingizni va boshqalarni aytishi shart emas. Yana sizga hyech kim sanchqini 

stolga qo’yishingiz, zanadan ko’tarilayotganda chiroqni yoqishingiz kerakligini, 

yuvinish xonasiga kirish uchun eshikni ochish kerakligini maslahat bermaydi

 

Qarama-qarshi holatda bunga kompyuterning aqli yetmaydi. Unga barchasini aniq 

va batafsil tavsiflash kerak. Kompyuterga qo’llanmani batafsil tavsiflash uchun, 

o’ziga xos grammatikaga ega bo’lgan aniq belgilangan til hamda biz bajarishni 

xoxlayotgan faoliyatlarni barcha ko’rinishlari uchun yaxshi aniqlikdagi lug‗at 

kerak bo’ladi. Bunday til dasturlash tili va ko’p qamrovli masalalarni yechish 

uchun ishlab chiqilgan - C++ dasturlash tili deb nomlanadi. 

C++ dasturlash tili C tiliga asoslangan. C esa o‘z navbatida B va BCPL tillaridan 

kelib chiqqan. BCPL 1967 yilda Martin Richards tomonidan tuzilgan va operatsion 

sistemalarni yozish uchun mo‘ljallangan edi[42]. Ken Thompson o‘zining B tilida 

BCPL ning ko‘p hossalarini kiritgan va B da UNIX operatsion tizimining birinchi 

versiyalarini yozgan. BCPL ham, B ham tipsiz til bo‘lgan. Ya’ni o‘garuvchilarning 

ma’lum bir tipi bo‘lmagan - har bir o‘zgaruvchi kompyuter xotirasida faqat bir 

bayt joy egallagan. O‘zgaruvchini qanday sifatda ishlatish esa, yani butun son-mi, 

kasrli son-mi yoki harfdek-mi, dasturchi vazifasi bo‘lgan. C tilini Dennis Ritchie B 

dan keltirib chiqardi va uni 1972 yili ilk bor Bell Laboratoriyasida, DEC PDP-11 

kompyuterida qo‘lladi. C o‘zidan oldingi B va BCPL tillarining juda ko‘p muhim 

tomonlarini o‘z ichiga olish bilan bir qatorda o‘zgaruvchilarni tiplashtirdi va bir 

qator boshqa yangiliklarni kiritdi. Boshlanishda C asosan UNIX sistemalarida keng 

tarqaldi. Hozirda operatsion sistemalarning asosiy qismi C/C++ da yozilmoqda. C 

mashina  arxitekturasiga bog‘langan  tildir. Lekin yaxshi rejalashtirish orqali 

dasturlarni turli kompyuter platformalarida ishlaydigan qilsa bo‘ladi[41]. 1983 

yilda C tili keng tarqalganligi sababli, uni standartlash harakati boshlandi. Buning 

uchun Amerika Milliy Standartlar Komiteti (ANSI) qoshida X3J11 texnik komitet 

tuzildi va 1989 yilda ushbu standart qabul qilindi. Standartni dunyo bo‘yicha keng 

tarqatish maqsadida 1990 yilda ANSI va Dunyo Standartlar Tashkiloti (ISO) 

hamkorlikda C ning ANSI/ISO 9899:1990 standartini qabul 40 qilishdi. Shu 

sababli C da yozilgan dasturlar kam miqdordagi o‘zgarishlar yoki umuman 

o‘zgarishlarsiz juda ko‘p kompyuter platformalarida ishlaydi. C++ 1980 yillar 

boshida Bjarne Stroustrup tomonidan C ga asoslangan tarzda tuzildi. C++ juda 

ko‘p qo‘shimchalarni o‘z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u ob’ektlar bilan 

dasturlashga imkon beradi. 

 

 

 

2. Topshiriqlar: 

1. Mavzuga oid 3-xil darajadagi 10 xil turdagi test tuzish 

2. Mavzuga oid 5 ta atamaga sinkveyn yozish 

3. Mavzuga oid atamalarga oid grafik organeyzsrlardan birini ishlab chiqish 

4 Mavzuga oid atamalardan (Bumerang, SWOT taxlil, FSMU, BBB) 

texnologiyalardan qo'llang 

Topshiriqlarni Assisment jadvalga 30 ballik tizimda joylashtiring. 

                      Topshiriqlarni bajarish tartibi 

2.1. Test 

1. Delphi nechanchi yilda yaratilgan? 

a) 1995 b)1994  c)1996 

2. …….-- bu berilgan algoritmga asoslangan biror bir algoritmik tilda yozilgan 

ko‘rsatmalar, ya’ni buyruqlar yoki operatorlar to‘plamidir. Algoritmlarni 

to‘g‘ridan-to‘g‘ri kompyuterga kiritib yechib bo‘lmagani sabab ularni biror bir 

algoritmik tilga o‘tkaziladi 

a) dasturlash  b) dastur c) algoritm 

3. 1981- yilda Paskal tilining xalqaro standarti taklif etildi 

a) to’g’ri   b) noto’g’ri 

4. …….-Windows muhitida ishlaydigan dastur tuzish uchun qulay bo‘lgan vosita 

bo‘lib, kompyuterda dastur yaratish ishlarini avtomatlashtiradi, xatoliklarni 

kamaytiradi va dastur tuzuvchi mehnatini yengillashtiradi. 

a) Delphi b) pascal c) C++ 

5. Dasturlash tillarini shartli ravishda quyidagicha ….... ajratish mumkin: 

a) Quyi darajadagi dasturlash tillari;   

b) O`rta darajadagi dasturlash tillari; 

c)Yuqori darajadagi dasturlash tillari. 

6.Web sayt – bu:  

a) o‘qitish shakli b) Web sahifalarning majmui c) o‘qitish texnologiyasi 

7.CMS nima? 

 a) Content Management System  

b) Course Management System  

c) Common Management System 

8.CMS tizimida Forumning ko‘rinishlari:  

a) savol-javob, hammaning o‘z mavzusi, standart muzokara  

b) savol-javob, hammaning o‘z mavzusi, muzokara  

d) savol-javob, hammaning o‘z mavzusi 

 

 

 

 

 

2.2 Sinkveyn 

1.

 CMS va uning imkoniyatlari

 

2. 

Oson, qulay 

3. Mustaqil web sayt yaratish imkonini beradi, har bir kishi foydalanadi,vaqt va xarajatlarni 

tejaydi.

 

4. 

Web sayt yaratishni ta'minlaydi 

5. Shaxsiy web saytlar. 

2.3. SWOT tahlil 

Mavzu: CMS (Content Management System) va uning imkoniyatlari. 

S – 

(strength)

 

Hozirgi zamon talabi, web saytlar yaratish va 

ulardan foydalanishni hamda masofaviy ta'limni 

shakllantirish mumkinligidir. Web saytlarni tez 

va samarali yaratishning asosiy usullardan biri 

hisoblanadi.

 

W – 

(weakness)

 

Web saytlar Wordpress, Drupal, Joomla va 

boshqa dasturda berilgan shablon asosida 

tuziladi. Dasturlash tilini bilmasa ularni 

o'zgartirib bo'lmaydi. Albatta, ularning ishlashi 

uchun internet bo'lmog'i lozim.

 

O – 

(opportunity) 

Web saytlar avvalo lokal tarmog' sifatida 

yaratiladi hamda internet tarmog'iga ulanadi. 

Web saytni Admin bo'limi orqali almashtirish 

imkoniyati mavjud. Turli xildagi web saytlarni 

yaratish va ulardan foydalanish samarali 

foydalanish imkoniyati ham bor.

 

T – (threat)

 

Web saytlar yaratilgandan so'ng unga domen va 

xosting sotib olish lozim. Web saytning axborot 

hajmiga va foydalanish davomiyligiga qarab 

ularning narxi qimmatlashi boradi.

 

 

 

 

 

 

2.4 FSMU-metodi 

F (fikr)

 

CMS tizimidan foydalanish 

Web saytlar yaratish 

imkoniyatini beradi.

 

S (sabab)

 

CMS tizimidan foydalanish 

foydalanuvchidan dasturiy savodxonlik va 

bilimni talab qilamaydi. Web saytlarni 

mustaqil ravishda yaratish mumkin. 

Baholash ham ancha oson.

 

M (misol)

 

Wordpress, Drupal, Joomla va boshqa CMS 

tizimlardan foydalanib, web saytlar yaratish 

mumkin. Bundan tashqari bir qancha web-

saytlar orqali ham mazkur Web-saytlarni 

yaratish imkoniyatlari mavjud.

 

U 

(umumlashtirish

)

 

CMS tizimlari orqali web-saytlarni mustaqil 

tarzda yaratish va undan foydalanish 

imkoniyati mavjud. Demak, mazkur tizim 

mustaqil ravishda Web saytlar yaratish 

imkoniyatini beradi.

 

 

2.5 Assisment 

1.Test 5 xil 

 

 

 

                                                   10 ball 

2. T-sxemasi 

 

 

 

                                                   5 ball 

3. Ven diagrammasi 

 

 

 

 

                                                  10 ball 

4. Klaster 

 

 

 

 

                                                    5 ball