Mavzu: Davlat byudjetining aholini ijtimoiy himoyalashga xarajatlari. Reja

Mavzu:Davlat byudjetining aholini ijtimoiy himoyalashga xarajatlari.
Reja:

1. 
   Davlat budjetining daromadlar tarkibi, tuzilishi va dinamikasi.
   
2. 
   Budjet tizimi bo‘g‘inlari daromadlarini shakllantirish.
   
3. 
   Byudjetining aholini ijtimoiy himoyalashga xarajatlari.
   

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.Davlat budjetining daromadlar tarkibi, tuzilishi va dinamikasi.
Davlat byudjeti - davlatning muayyan vaqt (odatda bir yil) uchun moʻljallan-gan pul daromadlari va harajatlari majmui. Davlat byudjeti davlat ixtiyoridagi pul fondlarining taqsimlanishini bildirib, u davlat moliyasining bosh boʻgʻini hisobla-nadi.Budjet tizimidagi islohotlar doirasida 2014-yildan boshlab O‘zbekiston Respublikasida amalga kiritilgan yangi Budjet Kodeksining IV bo‘limi “Budjet tizimi budjetlarining daromadlari” deb nomlanadi. Ushbu bo‘limning 9-bobida dav-lat budjeti daromadlari tarkibi tegishli moddalarda belgilab berilgan. Xususan, Kodeksning 50-moddasi “Davlat budjeti daromadlarini shakllantirish” deb nomla-nadi va unda davlat budjeti qanday daromadlar hisobidan shakllantirilishi ko‘rsatil-gan.
Davlat budjeti daromadlari tarkibi.

Jahon mamlakatlarida siklik ravishda sodir bolibturadiganiqtiso-diyvamoliyaviyinqirozlarharbirmamlakathukumatioldigamakroiqtiso-diybarqarorlikvaizchilo’sishsur‘atlarinita‘minlashga yo’naltirilgan iqtisodiy siyosatniyuritishvazifasiniqo’yadi.Buvazifalarnibajarishdasa-maraliiqtisodiyo’sishnirag’batlantirishgayo'naltirilganfiskalsiyosatyuritish masalasi markaziy o’rinni egallamoqda. Shu bilanbirga umumiy iqtisodiy muvozanatni ta‘minlashgayo'naltirilganyaxlitdavlatsiyosati bilan bog’liq muammolarhamaynandavlatningfiskalsiyosatiinstrument-larigabog'liqbo’lmoqda.Bunio'znavbatida,keyingiyillardakuzatilayotganbyudjetprofitsiti,rejalashtirilgandavlatbyudjetidaromadko'rsatkichlariningorttiribbajarilayotgani,davlatbyudjetiijrosiningg'aznachiliktizimiyanadarivojlantirilishinatijasidabyudjetxarajatlariningmanzilli va maqsadli sarf-lanayotganibilanizohlashmumkin.Davlatbyudjetidaromadlarinishakllantirishdasoliqlitushumlar alohida o’rin egallaydi. Davlat byudjetidaromadlari ijrosi-ning so'nggi 3 yillik ma‘lumotlarining tarkibiytahlilidanko’rinadiki,bilvositasoliqlarningjamibyudjetdaromadlaridagisalmog’i55,0-53,7foiznitashkiletmoqda,ya‘ni davlat byudjeti daromadlarini shakllanti-rishda bilvositasoliqlarningfiskalahamiyatiyuqoribo’lmoqda.Byudjetdaromadlarining qariyb beshdan bir qismi esa to’g'ri soliqlarevazigashakllanadi.2016-2018-yillardaularbo’yicha tushumlar jami byudjet daromadlarining 23,1-20,6 foizini tashkil qilgan.

Bir xil mohiyatga ega va o‘zaro munosabatda bog‘liq bo‘lib, markazlashgan pul fondi bo‘lgan davlat budjetini va davlatning boshqa maqsadli jamg‘armalarini majburiy tashkil etadigan soliqlar va yig‘imlar turlarining yig‘indisiga soliq tizimi deb ataladi.
Barcha soliqlarni soliqqa tortish obyektiga, iqtisodiy mohiyatiga va budjet tizimi bo‘g‘inlari daromadlarini shakllantirishiga ko‘ra quyidagicha guruhlash mumkin:
Soliqqa tortish ob’ektiga ko‘ra soliqlar quyidagi mezonlarga qarab guruhla-nadi:

1. 
   Oborotdan olinadigan soliqlar;
   
2. 
   Daromaddan olinadigan soliqlar;
   
3. 
   Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlar;
   
4. 
   Yer maydoniga qarab olinadigan soliqlar.
   

Yer maydonlaridan olinadigan soliqlarga qishloq xo‘jalik tovar ishlab chiqa-ruvchilarining yagona yer solig‘i va yuridik (noqishloq xo‘jalik) va jismoniy
shaxslar tomonidan to‘lanadigan yer solig‘i kiradi.
Iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra soliqlar egriva to‘g‘ri soliqlarga yoki bevosita vabilvosta soliqlarga bo‘linadi. To‘g‘ri soliqlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri soliq to‘lovchilar-ning o‘zi to‘laydi, ya’ni soliqning huquqiy jihatdan to‘lovchisi ham, haqiqiy to‘lov-chisi ham bitta shaxs bo‘ladi. To‘g‘ri soliq yukini boshqalar zimmasiga ortish holati bu yerda bo‘lmaydi. Bu soliqlarga daromaddan va mulkdan to‘lanadigan barcha soliqlar kiradi.
To‘g‘ri soliqlar bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri daromaddan soliq to‘langanligi uchun soliqlar stavkasining kamaytirilishi korxonalar daromadining ko‘p qismini ularga qoldirib, ular investitsiya faoliyatini kengaytirish imkonini yaratadi va shu yo‘l bilan bozor iqtisodiyotining rivojlanishiga turtki beriladi. Bu soliqlarning stav-kalari ko‘paytirilsa, korxonalarning biznes imkoniyatlari kamaya borib, iqtisodiy rivojlanishni susaytiradi. Demak, bu guruh soliqlarning stavkalari to‘g‘ridan-to‘g‘ri bozor iqtisodiyoti rivoji bilan chambarchas bog‘liqdir.
Egri soliqlarning yuridik jihatdan to‘lovchilari mahsulot (ishlar, xizmatlar) yuklab yuboruvchilar (xizmat ko‘rsatuvchilar) bo‘lib, soliqning haqiqiy og‘irligi keyingi (so‘nggi) iste’molchining zimmasiga tushadi, ya’ni bu yerda haqiqiy soliq to‘lovchi yashiringan. Bu soliqlarning summasi tovar (ish, xizmat) narxi ustiga usta-ma ravishda qo‘yiladi. Bu soliqlarning ijobiy tomoni respublikada ishlab chiqarilgan tovarlarning chetga chiqib ketishini chegaralaydi, mamlakat ichida tovarlar ko‘p bo‘lishiga yordam beradi. Egri soliqlar orqali tovarlar qiymati oshirilmasa, bozor-larda ularning taqchilligi ortadi. Egri soliqlar stavkasining asosli ravishda oshirilishi korxonalar faoliyatining moliyaviy yakuniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir etmaydi, ya’ni investitsion faoliyatini qisqartirmaydi. Ammo soliq stavkasi tahlil qilinmasdan oshi-rib yuborilsa, korxonalar sotish qiyinchiligiga uchrab, foyda olishni ham, budjetga to‘lovlarni ham kamaytirishi mumkin.