Mavzu Dinamik makroiqtisodiy tahlil faniga kirish Reja

(1-rasm).
1-rasmdan 
ko‘rinib 
turibdiki, 
yalpi 
talab 
egri 
chizig‘i 
doimo 
pastga 
va
o‘ngga suriladi. 
1-rasm. Yalpi talab egri chizig’i 
Bunday surilishning sababi har xil. Ma’lumki, alohida olingan tovarlar 
bozorida talab egri chizig‘ining surilishiga asosan daromad samarasi va 
o‘rinbosar tovarlar sabab bo‘ladi. Ayrim tovarlarning bahosi pasayganda, 
iste’molchilarning pul daromadlari ko‘proq mahsulot sotib olish imkonini 
beradi (daromad samarasi). Shuningdek, baho pasayganda iste’molchi ushbu 
tovarni ko‘proq boshqa sotib oladi, chunki u boshqa tovarlarga nisbatan 
arzonroq bo‘ladi (o‘rnini bosadigan tovarlar).
2
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013): 

---

Milliy bozorda AD-egri chizig‘ining traektoriyasini, ya’ni uning quyiga 
egilganligini, avvalo pulning miqdoriy nazariyasi tenglamasi yordamida 
izohlash mumkin:
M V=Y P
Bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori; V – pulning aylanish tezligi;
P – iqtisodiyotdagi baholar darajasi (baholar indeksi); Y – talab qilinayotgan real 
ishlab chiqarish hajmi. Bu tenglamadan:
P = M V / Y va Y= M V / P 
tenglamalarni keltirib chiqaramiz. Bu tenglamalardan ko‘rinadiki, baholar darajasi 
qancha oshsa, real YaIM hajmiga talab shuncha past bo‘ladi, 
ya’ni pul massasi (M) va uning aylanish tezligi (V) o‘zgarmas bo‘lsa baholar 
darajasi va yalpi talab o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud bo‘ladi
3
. 
Yalpi taklif deganda muayyan baholar darajasida ishlab chiqarilishi va 
taklif qilinishi mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlarning real hajmi tushuniladi. 
Yalpi taklif tushunchasi ko‘pincha yalpi ichki mahsulot sinonimi sifatida 
qo‘llaniladi. Baholarning yuqori darajasi ishlab chiqaruvchilarga qo‘shimcha 
mahsulot ishlab chiqarishga rag‘bat yaratadi va aksincha past baholar 
mahsulot ishlab chiqarish hajmini qisqarishga olib keladi. Shuning uchun 
ham milliy ishlab chiqarish hajmi bilan baholar darajasi o‘rtasida to‘g‘ri 
aloqa mavjud.
60 
Demak, mahsulot ishlab chiqarish hajmi baholar o‘sib 
borishi bilan o‘sib, pasayishi bilan tushib boradi. Yalpi taklif (AS) egri 
chizig‘i alohida tovar taklifi egri chizig‘idan farq qilib uch qismdan, 
gorizontal yoki keyns kesmasi, ko‘tarilib boruvchi yoki oraliq kesma hamda 
vertikal yoki klassik kesmadan iborat (.2-rasm). Bunday holat yalpi taklifni 
tahlil qilishga klassik va keynschilarga xos yondashuv bilan izohlanadi. 
Iqtisodiy adabiyotlarda ko‘pincha oraliq kesma ham keyns kesmasiga kiritib 
yuboriladi. 
Yalpi taklifning keyns kesmasida milliy ishlab chiqarishning haqiqiy 
hajmi uning potensial hajmidan, ya’ni to‘liq bandlik sharoitida erishishi 
mumkin bo‘lgan hajmidan kamdir.
3
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013): 

---

Demak, bu kesma iqtisodiyot pasayish bosqichida bo‘lgan va katta 
miqdordagi 
resurslardan 
foydalanilmagan 
sharoitni 
ko‘rsatadi. 
Foydalanilmayotgan ushbu resurslarni esa baholar darajasiga ta’sir 
ko‘rsatmagan holda ishga tushirish mumkin. Bu kesmada milliy ishlab chiqarish 
hajmi oshishi baholar darajasi o‘zgarmay qolgan sharoitda ro‘y 
beradi. 
Yalpi taklif egri chizig‘ining Keyns kesmasida iqtisodiyotni nisbatan 
qisqa muddatda amal qilishini xarakterlaydi. Bu kesmada yalpi taklifni tahlil 
qilish quyidagi shartlarga tayanadi: 
-iqtisodiyot 
ishlab 
chiqarish 
omillari 
to‘liq 
band 
bo‘lmagan 
sharoitda amal qiladi;

baholar, nominal ish haqi qayd etilgan, bozor tebranishlaridan juda 
kam ta’sirlanadi;

real 
miqdorlar 
(ishlab 
chiqarish, 
bandlilik, 
real 
ish 
haqi) 
harakatchan va bozor tebranishlaridan tez ta’sirlanadi.