Mavzu: ekologik faktorlar. Bajardi: raxmonov s. Tekshirdi: Shamsuvaliyeva L

Mavzu: ekologik faktorlar. Bajardi: raxmonov s. Tekshirdi: Shamsuvaliyeva L.

0’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
MUSTAQIL ISH
Mavzu.Ekologik faktorlar guruhlari
REJA.
1. Ekalogik omillar va ularning turlari.
2. Abiotik omillar ularning turlari.
3. Biotik omillar ularning turlari
4. Antropogen omillar ularning turlari

Ekalogik omillar va ularning turlari.

Mavjud bo’lgan hayvonlar, o’simliklar hamda hayot kechirayotgan boshqa organizmlar yoki jonzotlar sonining serobligi va geografik tarqalishiga bevosita yoki bilvosita tasir ko’rsatuvchi har qanday tashqi omillar Ekalogik omillar deb ataladi. 1933-yilda D.N.Kashkarov muhit omillarini 3 guruh (iqlim, edafik va biotik)ga boʻladi. O’z tabiatiga ko’ra shunigdek, tirik organizmlarga ko’rsatadigan tasiri bo’yicha Ekalogik omillar juda xilma – xildir. Muxitningf barcha omili sharli ravishda uchta katta guruxga ajratiladi. Bular abiotik, biotic va antropogen omillardir. Omilning organizm hayoti uchun eng qulay darajasi — optimal daraja deyiladi.

I

Abiotik omillar ularning turlari.

• Abiotik omillar anorganik tabiat sharoitining yoki oʻlik tabiatning yigʻindisi. Bularga harorat, yorugʻlik, namlik, suv, tuproq, kiradi.
• Mavsumiy maros organizmning yil fasillar o’zgarishiga reaksiyasiga bog’lib, u fotodavrilik bilan tartibiga solinadi. Masalan, kuzning qisqa kunlari boshlanishi bilanoq o’simliklarning moslashuv xususiyati.
• Harorat hayotiy jarayonlarni cheklovchi muxim omillardan biri. Organizmda barcha hayotiy jarayonlarni yig’indisi harorat asosiy omillardan biridir.

Namlik. yerda barcha organizmlar mavjut bo’lishining zaruriy sharti suvning borligidir. U hujayralar hayotida faoliyatining barcha jarayonlarida nihoyatda muxim rol o’ynaydi. Zero, suvsiz hayot bo’lmaydi. Namlik tushunchasi yomg’ir, suv, tuman, qor, qirov muz bilan bog’liq holda tushuntiriladi.

• Namlik. yerda barcha organizmlar mavjut bo’lishining zaruriy sharti suvning borligidir. U hujayralar hayotida faoliyatining barcha jarayonlarida nihoyatda muxim rol o’ynaydi. Zero, suvsiz hayot bo’lmaydi. Namlik tushunchasi yomg’ir, suv, tuman, qor, qirov muz bilan bog’liq holda tushuntiriladi.
• Tuproq. yerning g’ovak, unimdor yuza qatlami tuproq deyiladi.
• Tuproq ko’plab mikroorganizm va hayvonlar uchun yashash muxiti hisoblanadi.
• Tuproqda turli osimliklardan tashqari bakteriyalar zamburuglar, sodda hayvonlar va boshqalar keng tarqalgan.