Mavzu: Ekskursiyani tashkil etish va uni o‘tkazish metodikasi Reja: Ekskursiyani olib borish
Ekskursiya ob`yektlarini ko`rsatish metodlari
Download 360.82 Kb. Pdf ko'rish
|
Mavzu Ekskursiyani tashkil etish va uni o‘tkazish metodikasi
|
6. Ekskursiya ob`yektlarini ko`rsatish metodlari
Ob`yektlarni namoyish etish metodi oson emas va u quyidagilarga bog`liq: harakat vositasi, ishtirokchilar tarkibi, ommaviy qiymati, mashhurligi, namoyonligi, saqlanganlik holati. Ko`rsatish, namoyish etish texnologiyasida ikkita qismni ajratish mumkin. Birinchisi, sayohatchilar etiborini ob`yektga jalb etish va uni atrofidagi binolardan ajratib ko`rsatish maqsadida uning tashqi ko`rinishini so`z bilan ifodalash. Unda: a) qo`l harakatlari bilan ob`yekt joyi ko`rsatiladi(chapda, o`ngda, ikki qavatli bino yonida...), b) ob`yektning tashqi maxsus xususiyatlari sanab o`tiladi(balandligi, rangi, detallari soni, oynalari shakli, devordagi yozuvlari...). Ikkinchisi, namoyish, ko`rsatishning mazmunli qismi, ko`rsatishning metodik usullaridan foydalanishni taqozo etadi. Ekskursiya nazariya va amaliyotida bu metodlar Yemelyanov rahbarligidagi bir qator mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan. -- Oldindan tomosha qilib chiqish metodi haqida Yemelyanov quyidagicha yozadi(1976y): “Bu metod sayohatchilar yodgorlik yonida turganlarida va allaqachon yodgorlikni ko`rib bo`lganlaridan so`ng ishlatiladi. Masalan,” Sizning qarshingizda bobokalonimiz Amir Temur haykali ”.Gid bu bilan sayohatchilar etiborini ob`yekt tomon qaratishni, uning umumiy ko`rinishiga, detallariga etibor berishni taklif etadi. Yodgorlikni birinchi marotaba ko`rayotganlarga oldindan tomosha qilish metodi kitoblarga, otkritkalarga ko`rganlari bilan ro`parasidagini taqqoslash imkonini beradi. Oldindan tomosha qilish metodi ekskursiya ob`yekti kattagina maydonni egallagan bo`lsa ham(masalan,Xo`ja Ismoil al-Buxoriy masjidi, Ichan-qala), 1,5-2 daqiqa davom etishi kerak. Ushbu jarayon boshlanishidan avval, sayohatchilarga ob`yektning u yoki bu detaliga etiborini yo`naltirish maqsadida maslahatlar berish mumkin” Aim.Uz --Ko`rish orqali rekonstruksiyalash(zritelnaya rekostruksiya) metodi bu qisman saqlanib qolgan ob`yektning avvalgi holatini xayolan tiklashdir.Bu metod ekskursiyada o`tmishdagi arxitektura yodgorliklari va inshootlarini ko`rsatayotganda, ular bizgacha asl holatini saqlab qolmaganda, keng qo`llaniladi.Ob`yektlarning ko`pginasi avvalgi ko`rinishini yo`qotgan, qayta qurilgan, ularning atrofi ham o`zgargan. Bino va inshootlarning saqlanib qolgan qismi gidga ko`rish orqali rekostruksiyalashni olib borishga yordam beradi.Ko`rishdagi taasurotlarga suyangan holda u so`z orqali ko`rilayotgan ob`yektni tiklaydi.Verbal rekonstruksiyalashdan tashqari gid “gid portfeli”dagi ko`rgazmali vositalardan foydalanishi mumkin: o`tmish rasmlari, kartinalar, sxemalar... Urush voqealarini, davlat arboblari, madaniyat ustalari yashab, ijod qilgan joylarni ko`rsatishda ham ko`rish orqali rekonstruksiyalash metodidan foydalanish mumkin. Ushbu metoddan foydalanish giddan ob`yekt haqida keng va to`liq malumotni talab qiladi. U ob`yektning avvalgi holatini o`zi aniq tasavvur etishi lozim. Ko`rish orqali rekonstruksiyalashbilan parallel ravishda gid obrazli hikoya qilish orqali bu ob`yekt bilan bog`liq voqea, hodisalarni qayta tiklaydi. Ko`rish orqali rekonstruksiyalash metodi shahar, uning alohida viloyatlari, korxonalar kelajagini hikoya qilishda ham ishlatiladi(sxema, maket, rasm, chizmalar yordamida). Voqealarni lokalizatsiyalash metodi- bu tarixiy voqealar yoki biror bir hodisani aynan bo`lib o`tganidek, aniq lokal sharoitda ko`rsatishdir. Tiklanayotgan tarixiy voqea “mana shu yerda”,”shu yo`nalishda”, “shu joyda” iboralari bilan ifodalanadi. Voqealarni lokalizatsiyalash metodi ko`rish orqali rekonstruksiyalash metodi bilan birgalikda ishlatiladi. Masalan, aynan mana shu stolda Sadriddin Ayniy o`tirib, o`zining o`chmas asarlarini yaratgan, deb gid yozuvchi stolini ko`rsatadi. Yoki «mana shu minora teppasidan jinoyatchilarni tashlab yuborib qatl etishgan» deb Ichan-qal`adagi qatl minorasini ko`rstish mumkin. Voqealarni lokalizatsiyalash metodi ishtirokchilarga kuchli emotsional tasir ko`rsatadi.Voqealar ta`sirli hikoya qilinsa, sayyohlar xuddi shu voqeaning Aim.Uz ishtirokchisiga aylanadilar.Professional ekskursiya amaliyotida bu metod o`z aksini “joy hokimiyati”(mesto vlasti)iborasiga topgan. Download 360.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|