- Reja:
- 1.Eksperimental psixologiyaning rivojlanish bosqichlari.
- 2. Eksperimental psixologiyaning evropa maktabi va uning tarqalishi.
- 3.Xozirgi zamon psihologiyasi fanining taraqqiyoti.
Eksperimental psixologiyaning rivojlanish bosqichlari - Ushbu kursni o’rganish mutaxassisning psixolog sifatida shakllanishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ayrim tadqiqotlarga nazar tashlaganda, izlanuvchilarning noilmiy, soxta ilmiy fikr yuritish va xulosalar qilayotganligi ko’zga tashlanadi. Noilmiy va soxta ilmiy fikrlash va xulosalar psixologik bilimlarning cheklanishiga va psixologik hodisalarning mohiyatini anglashga hamda ularning qonuniyatlarini aniqlash imkoniyatini cheklaydi.
Amerika psixologiya assotsiatsiyasi 1984 yil dekabr Prinston universitetida har yili o’tkaziladigan uchinchi kengashi 22 ishtirokchisining asosiy faoliyati tashkilotning birinchi Konstitutsiyasini tasdiqlashdan iborat bo’lgan. Bu kichik hajmli hisobot tarzidagi etti maqoladan iborat hujjat edi. Birinchi maqola psixologiya fanining shakllanishiga doir asosiy masalalarni qamrab olganligi bilan diqqatga sazovor. Bunda assotsiatsiyaning maqsadi, ya’ni qay tarzda “psixologiyaning fan sifatida rivojlanganligi, a’zolikka huquqi bo’lgan shaxslar bu ishga jalb qilingan”ligi tavsiflashdan iborat bo’lgan (Kettell, 1895, 150 b). - Amerika psixologiya assotsiatsiyasi 1984 yil dekabr Prinston universitetida har yili o’tkaziladigan uchinchi kengashi 22 ishtirokchisining asosiy faoliyati tashkilotning birinchi Konstitutsiyasini tasdiqlashdan iborat bo’lgan. Bu kichik hajmli hisobot tarzidagi etti maqoladan iborat hujjat edi. Birinchi maqola psixologiya fanining shakllanishiga doir asosiy masalalarni qamrab olganligi bilan diqqatga sazovor. Bunda assotsiatsiyaning maqsadi, ya’ni qay tarzda “psixologiyaning fan sifatida rivojlanganligi, a’zolikka huquqi bo’lgan shaxslar bu ishga jalb qilingan”ligi tavsiflashdan iborat bo’lgan (Kettell, 1895, 150 b).
Mashhur ingliz olimi F.Gal’ton 1884 –1885 yillar davomida bir necha seriyalardan tajribalar o’tkazdi. Bunda 5 dan 80 yoshgacha bo’lgan hoxlovchilar arzimagan haq evaziga laboratoriyada o’z kuchi, reaktsiya tezligi; organizmning xislatlarini 17 ko’rsatkich bo’yicha tekshirishlari edi. Bu ko’rsatkichlar qatoriga shuningdek, bo’yi, oqirlik, opkaning triklik siqimi, kalt va musht kuchi, harflarni eslab qolish qobiliyati, ko’rish o’tktrligi, rangni farqlash kabi ko’rsatkichlar ham kiritildi. - Mashhur ingliz olimi F.Gal’ton 1884 –1885 yillar davomida bir necha seriyalardan tajribalar o’tkazdi. Bunda 5 dan 80 yoshgacha bo’lgan hoxlovchilar arzimagan haq evaziga laboratoriyada o’z kuchi, reaktsiya tezligi; organizmning xislatlarini 17 ko’rsatkich bo’yicha tekshirishlari edi. Bu ko’rsatkichlar qatoriga shuningdek, bo’yi, oqirlik, opkaning triklik siqimi, kalt va musht kuchi, harflarni eslab qolish qobiliyati, ko’rish o’tktrligi, rangni farqlash kabi ko’rsatkichlar ham kiritildi.
- Psixologiyada eksperimentni tatbiq qilish buyicha dastlabki ishlarni fiziolog Veber (1796-1878 y.) va fizik Fexner (1801-1887 y.)lar amalga oshirdilar. Veber va Fexnerlarning maqsadi tashqi ta’sirotlar (fizik omillar) va ularning muvofiqi – sezgilarning o’zaro munosabatlari soxasidagi qonuniyatlarni topishdan iborat edi. Fexner eksperimental metodlar asosida sezgilarning ortib borishi bilan ularni kuzgatuvchi ta’sirotlar o’rtasidagi qiyosiy munosabatni aniqlab, sezgi qo’zg’atkich logarifmasiga proporcionaldir degan psixo-fizik qonunni kashf etdi. Veber va Fexnerlar o’tkazgan tajribalar «Psixofizika» degan aloxida fanning paydo bulishiga olib keldi.
Eksperimental tekshirishlarning yakunlari, shuningdek, eksperimental metodning usullaridan foydalanish praktik faoliyatning turli soxalarida – o’quv tarbiya ishlarida, medicinada, mexnatni tashkil qilish va ratsionalizatsiyalashtirishda, sud ishlarida, san’atda juda ko’p foyda keltiradi. XIX va ayniqsa XX asrlarda psixologiya faqat empirik (tajribaga asoslangan) fan sifatida taraqqiy etadi. Bu davrda uning predmeti, ya’ni urganadigan vokelik soxasi kuchli ravishda kengaydi, bu fanning aloxida yangi soxalari paydo bo’ladi va shakllanadi, yangi, yanada samaraliroq tekshirish metodlari kashf qilinadi. - Eksperimental tekshirishlarning yakunlari, shuningdek, eksperimental metodning usullaridan foydalanish praktik faoliyatning turli soxalarida – o’quv tarbiya ishlarida, medicinada, mexnatni tashkil qilish va ratsionalizatsiyalashtirishda, sud ishlarida, san’atda juda ko’p foyda keltiradi. XIX va ayniqsa XX asrlarda psixologiya faqat empirik (tajribaga asoslangan) fan sifatida taraqqiy etadi. Bu davrda uning predmeti, ya’ni urganadigan vokelik soxasi kuchli ravishda kengaydi, bu fanning aloxida yangi soxalari paydo bo’ladi va shakllanadi, yangi, yanada samaraliroq tekshirish metodlari kashf qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
