Мавзу: ер ости конларида ишлатилувчи қазиб олиш комбайнлари, технологик схемалари

Тор қамровчи комбайнларни рациональ қўллаш кўлами:

- 0,55 - 0,8 м қалинликдаги қатламларда – вертикал айланиш ўқли бурғиловчи ва барабанли ишчи органли комбайнлар;

- 0,8 - 1,2 м қалинликдаги қатламларда – горизонтал айланиш ўқли барабанли ишчи органлардан ташқари барча комбайнлар;
- антрацит қатламлари, энергетик кўмир, қаердаки кўпроқ иқтисодий самара берувчи йирик ўлчамли қиринди чиқиши керак бўлса – бурғиловчи ишчи органли комбайнлар;
- ён қоплама тоғ жинслари билан аниқ чегарага эга бўлган қатламларда кўмирни интенсив ажратиб олишда, барқарор кровляда – вертикал айланиш ўқли барабанли ишчи органли комбайнлар;
- кровляси барқарор бўлмаган, қатлам қалинлиги ўзгарувчан қатламларда ва қаердаки комбайнни бошқариш қийинлашган ва кузатиш имконияти камайган забойларда – бошқарув пульти кўчириладиган типдаги комбайнлар қўлланилади. Бундай ПУ ва КУ типдаги комбайнлар кабел ёки радио орқали масофадан бошқарилади..
Хулоса қилиш мумкинки, тор қамраш билан кўмир қазиб олиш қазиш ишларини комплекс механизациялаштиришни ривожлантиришнинг асосий техник йўналишидир. У кўмир қазиб олиш технологиясига сифатли ўзгартириш киритади, лавадаги юкламани кўпайтиради ва мехнат унумдорлигини оширади, мехнат шароитларини яхшилайди, кон ишлари интенсивлигини оширади ва шахта ишининг техник-иқтисодий кўрсатгичларини кўтаради.

Лаҳим ўтувчи комбайнларнинг унумдорлиги
Лаҳим ўтувчи комбайнларнинг унумдорлиги ўтилаётган лаҳимнинг забоидан вақт бирлигида комбайн ёрдамида ажратиб олинган тоғ жинсининг миқдори, ёки вақт бирлигида ўтилаётган лаҳимнинг заболни сурилиш узунлиги билан аниқланади.
Лаҳим ўтувчи комбайини унумдорлиги комбайини ишчи органи ва ишлаш шароитига, комбайини конструктив ўлчамларига, кон-геологик шароитга, забойда меҳнатни ташкил этишга ва бошқа омилларга боғлиқ.
Забойга бурғилаб таъсир этувчи ишчи органли лаҳим ўтувчи комбайини назарий унумдорлиги қуйидаги ифода орқали аниқланади:

, т/соат;
ёки , м/соат,
бу ерда: S — ўтилаётган лаҳимнинг кўндаланг кесим юзаси, м²;
v_max — комбайини максимал узатиш тезлиги, м/сек;
— тоғ жинсининг массивдаги зичлиги, т/м³.
Танлаб забойга таъсир этувчи ишчи органли комбайини назарий унумдорлиги қуйидагига аниқланади.
Q_n = 3600 mB v_nmax• , т/соат;
ёки v_nmax , м/соат,
бу ерда: B — комбайини ишчи органини максимал қамраш қиймати, м;
v_nmax — ишчи органни кўндаланг йўналишда мумкин бўлган максимал тезлиги, м/сек;
Бузилаётган тоқ жинси қатламини қалинлиги (m, м), баландлиги ёки кенглиги конусли ишчи органлари учун конический коронканинг максимал диаметрини (d_к, м) ярмига (m = 0,5d_k, м) тенг қилиб олинади. Икки барли ёки учта резецли забойни бутун баландлигига ишлов бериб ўтувчи коронкалар учун, қазиб олаётган қатламни қалинлиги (m) ўтилаётган лаҳимни баландлигига тенг қилиб олинади.

Комбайнларни техник унумдорлиги, комбайини мумкин бўлган максимал унумдорлиги бўлиб, у комбайини ишлаш вақтидаги посозликларини таъмирлаш учун кетган вақтни, бурғилаш инструментини олмаштириш учун сарфланган вақтни шунингдек маневр вақтларини ҳисобга олган ҳолда аниқланади ва забойга бурғилаб таъсир этувчи ишчи органли комбайнлар учун қуйидаги ифода орқали аниқланади.

, т/соат;

ёки , м/соат

бу ерда: — аниқ кон-геологик шароитларда, комбайини ишчи узатиш максимал тезлиги, м/сек;

К_тех.п — комбайини узлуксиз ишлаш коэффициенти.


,
бу ерда: — битта ишчи циклда ишчи органини ўтган йўли, м;
Т_пр.б — комбайини битта ишчи циклда ишламай маневр қилишга, ва инструментини олмаштиришга кетган вақти, мин.
Лаҳим ўтувчи комбайнларни ишлатиш вақтидаги унумдорлиги, юқоридаги омиллардан ташқари ташкилий-техник сабаблар билан ишламай турган вақтини ҳисобга олади, шунинг учун у қуйидаги ифода орқали топилади.
Q_u = Q_tex•K_i, т/соат;

ёки P_i = P_tex. •K_i, м/соат.

Узлуксиз ишлаш коэффициенти (K_i) комбайини ҳамма ишламай турган вақтларини ҳисобга олади. Бурғилаб таъсир этувчи ва танлаб таъсир этувчи ишчи органли комбайнлар учун мос равишда қуйидаги ифода орқали аниқланади.

;
бу ерда: Т_о.п — комбайини ташкилий — техник сабаблар билан ишламай турган вақти, мин.
Комбайини техник имкониятидан фойдаланиш даражаси аниқ шароитлар учун ишлатиш коэффициенти билан характерланади.


Хулоса.
Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки ,бу турдаги комбайнлар мустахкамлиги унчалик хам каттик булмаган рудаларда ва кумир конларида шахталарда ишлатилади.Комбай унумдорлиги юкори,инсон томонидан пульт йордамида бошкарилади.Комбайн шахта забойидаги рудаларни олдинга харакатланган холда майдалаб,майдаланган махсулотлар эса занжирли конвейерлар оркали ташилади.Камчилиги комбайн қазиб олган руданинг таннархи комбайн харажатини хар доим хам қопламайди.


Фойдаланилган адабиётлар.

1. 
   Mirsaidov G’.M., Annaqulov T.J., Toshov J.B. Transport mashinalari. O’quv qollanma.-Toshkent: “Nosirlik yog’dusi”, 2015 – 272 b.
   
2. 
   Подерни Р.Ю. Механические оборудование карьеров. Учебник для ВУЗов по направлению «Горное дело», специальности «Горные машины и оборудование». 6 издание М.: Издательство МГГУ, 2007.
   

3.www.spmi.ru/index.php?id=261&lang=1&t=skeleton Горные машины и оборудование подземных разработок. Горнопроходческие машины и комплексы. Проектирование и конструирование горных машин и оборудования ...