Mavzu: etnomusiqashunoslik

ZAMONAVIY ETNOMUSIQASHUNOSLIKNING METODOLOGIYASINING MUAMMOLARI
Hozirgi davrda Etnomusiqashunoslikda keng ko'lamli tadqiqotlarining olib borilayotgani fanning etukligidan dalolat beradi.So'nggi yillarda etnomusiqashunoslikka doir bir qancha kitoblar nashr etildi. Biroq, ularda bu soxadagi muammolar asosan muhokama qilinmaydi. Mualliflarnimg ushbu sohada izlanishlari orqali hozirgi davrdagi an'anaviy madaniyat va axborot salohiyati o'rtasida yuzaga kelgan salbiy tendentsiyalar aniqlandi.
Shu munosabat bilan turli mintaqaviy ilmiy markazlar va maktablar vakillarining tadqiqotlarida etnomusiqashunoslik g'oyalari va usullarining yo'qolishi o'z vaqtida tahlil qilindi. Ular, dissertatsiya tadqiqotlari, ilmiy konferentsiyalarning ma'ruzalari va so'nggi o'n yillikdagi musiqiy folklorning fundamental nashrlari edi. Ular fanning holati uning rivojlanish tendentsiyalari to'g'risida juda katta tasavvur beradi. Professional hamjamiyatga metodologiyaning belgilangan muammolari taklif etiladi.
Tadqiqotning maqsadi an'anaviy musiqa madaniyatining salbiy holatini o'zgartirish, etnomusiqashunoslik rivojlanishining asosiy usullarini tavsiflash va ko'rsatilgan qarama-qarshilikni bartaraf etishdan iborat edi.
Biz, birinchi navbatda, hudud folklor tadqiqotlari va materialni qayta ishlash va umumlashtirishning usullarini nazarda tutmoqdamiz. Ushbu usullar katta hajmdagi materiallarni to'plash va asosan an'analar o'rganilishini nazarda tutgan. Og'zaki an'ana musiqasiga nisbatan ularning nazariy asoslanishi E. V. Gippius asarlarida amalga oshirilgan va musiqiy folklor namunalarini kataloglashtirish g'oyasi ham ilgari surilgan.
Folklor tadqiqotlarining asosiy ob'ekti an'anaviy madaniyatdir.Ushbu usul yordamida materiallar to'plami ikkita asosiy yo'nalishda ta'minlanadi: milliy an'analarni qayta tiklash va zamonaviylikni o'rganish. Muayyan tadqiqotlarni o'rganish ob'ekti ko'pincha musiqiy folklor janrlari bo'lib, ular, qoida tariqasida, ma'lum bir hududning marosim majmualari bilan o'zaro aloqada olinadi.
Etnomusiqashunoslikda folkorni qayta tiklash asosiy predmet bo'lib qolmoqda.Zamonaviy jarayonlar va madaniyatni o'rganishga qiziqishning yo'qligi asosiy muammolardandir.Olimlar har doim ham ilm-fan rivojlanishining oldingi davrlarida to'plangan materiallarga ega emaslar. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bunday tendentsiya etnomusiqashunoslikka xosdir.
Marosimlar va musiqiy folklorini qayta tiklash uchun olib borilgan tadqiqotlar keyingi davrlarni to'liq va sifatli ma'lumotlar bilan ta'minlamaydi. Ko'pincha u an'anani qisqartirilgan va kichraygan shaklda ifodalaydi. Tegishli sohalarda bilimlarning etarli emasligi, umumiy madaniy darajadagi kamchiliklar tufayli qisqartirilgan va tavsiflar to'liq to'g'ri emas. Olingan material tadqiqotlarda o'z o'rnini topadi, ko'pincha musiqiy folklorning o'zini chetga suradi. Folklorni uning mavjudligi nuqtai nazaridan o'rganish zarurligini inkor qilmasdan, etnografik va musiqashunoslik yondashuvlarining oqilona muvozanatiga intilish kerak. Ko'p jihatdan, hamma narsani qamrab olish tufayli, bizning fikrimizcha, musiqiy folklorga xos bo'lgan qonuniyatlarni bilish chuqurlashmaydi.
Folklor yozuvlarining zarur va etarli miqdori masalasi alohida muammo hisoblanadi, chunki tadqiqot materialining hajmi har doim ham ushbu mezonga mos kelmaydi. An'anaviy xalq musiqasi uslubi bo'yicha ba'zi zamonaviy dissertatsiyalarda, shuningdek, kelajakdagi etnomusiqashunoslikning tezislarida ularning soni o'ndan oshmaydi.
30-50 yil oldin amalga oshirilgan folklor yozuvlari qayta ishlanadi, tahlil qilinadi. Bunday materialni qayta ishlashda tarkibiy qonuniyatlarni ochib beradigan tipologik usuldan foydalanib, biz matn va ohangni muvofiqlashtirish, folklorning turli tarixiy qatlamlarida kompozitsion me'yorlar o'zgarmaydi degan asosdan kelib chiqamiz.
Folklor materiallari manbashunoslik usuliga muvofiq matnli tahlil qilish kerak va shundan keyingina ishda ishtirok etish mumkin. Musiqiy tahlil, tasniflash, ehtimol, har bir bir hil to'plam uchun alohida bajarilishi kerak va shundan keyingina jiddiy farqlar bo'lmasa, umumiy birlashtirilishi kerak. Ko'pgina ishlarda manbalarni tanqidiy baholash va boshqa odamlarning yozuvlarini matnli tahlil qilish mavjud emas. Shu ma'noda, 100 yillik davrning minginchi qator yozuvlaridan foydalangan yu. I. Kovyrshinaning ishi ijobiy misol bo'la oladi. Natijada, eshitish orqali osongina aniqlanadigan urf-odatlar analitik tavsif natijasida deyarli farqlanmaydi, chunki e'tibor umumiy naqshlarni aniqlashga qaratilgan.
Tahlil an'anaviy madaniyat holati va uni o'rganish usullari o'rtasidagi ma'lum qarama-qarshiliklarni ochib beradi.
Etnonomusiqashunoslikda ikkala yo'nalishda ham – folklor an'analarni qayta tiklash va zamonaviylikni o'rganish