Mavzu: Falsafaning fan va dunyoqarashlik mohiyati. Yangicha fikrlash va mustaqillik dunyoqarashi. Reja

Muxokama uchun savollar.
1. Dunyoqarash tushunchasi, va uning mazmuniga qanday masalalar kiradi?
2. Dunyoqarashning uch tarixiy turi insoniyat rivojlanishi taraqqiyotida qanday axamiyat kasb etadi?
3. Jamiyat xayotining xozirgi sharoitda falsafaning aksiologik funksiyasi xaqida ma’lumot beradi.


3-savol bayoni:Etmishda barcha falsafiy ta’limotlar doimo jamiyat xayotida muxim rolь uynab kelgan. Ular uz tabiati va xarakteri jixatdan xilma xil bo’lib, jamiyatda pishib etilgan nazariy muammolarni amaliy jixatdan xal kilishda muxim urin tutgan.
Bundan tashkari falsafa ijtimoiy voqelik bilan uzviy boglik xolda jamiyatga uning ijtimoiy borligiga doimo faol ta’sir qilib, yangi goyalarni nazariy jixatdan shakllantirib beradi
Falsafaning jamiyat xayotidagi vazifasi yukorida aytilganlar bilan cheklanmaydi. Uning asosiy vazifasi jamiyatda bajaradigan funksiyalarida yanada anikrok va namoyon buladi. Falsafaning asosiy funksiyalari quyidagilar:

1. 
   Ijtimoiy funksiyasi.
   
2. 
   Dunyoqarashlik funksiyasi.
   
3. 
   Gneseologik funksiyasi.
   
4. 
   Tarbiyaviy funksiyasi.
   
5. 
   Metodologik funksiyasi.
   
6. 
   Aksiologik funksiya va x.k.
   

Birinchidan, u muayyan ijtimoiy guruxlar, partiyalar, millatlar, manfaatlar doirasida namoyon buladi. Ikkinchidan, uning nazariy koidalari asosida inson uning jamoalarida muayyan yunalishdagi dunyoqarash shakllanadi, shu asosda ular xayot ma’nosi va maksadni belgilaydilar. Uchinchidan, jamiyat insonni bilish uchun uzgartirishga qaratilgan tafakkurning nazariy bilishlik (gneseologik) funksiyasini bajaradi: amaliy, kadriyat kabi omillarni birlashtiradi, yakinlashtiradi. Turtinchidan, ijobiy va salbiy, yaxshi va yomon, tarakkiyparvarlik va teskarichilik, ezgulik va yovuzlik kabi xolatlarni tushunishga umuminsoniy odob axlok normalarini egallab olishga yordamlashadi. Bunda falsafaning tarbiyaviy funksiyasi namoyon buladi. Beshinchidan, falsafa metodologik funksiyani xam bajaradi. U ilmiy, texnika, ijtimoiy va gumanitar fanlar uchun umumiy metodologik fan sifatida xizmat kiladi.
Oltinchidan, jamiyat xozirgi sharoitda falsafaning aksiologik funksiyasi xam kuprok axamiyat kasb etmokda. Falsafa inson xayotining moxiyatini, yashashning asosiy mazmunini, turmushdagi kadr kimmati va jamiyatda tutgan urnini gumanistik tamoyillar, progressiv, ijtimoiy ideallar, kadriyatlar nuktai nazaridan tushuntiradi. Insoniyat boshiga xavf solayotgan jaxon termoyadro urushi extimoli kuchaygan, ekologik vaziyat buzilib ketgan, energiya resurslari tugayotgan jamiyatda iktisodiy siyosiy, ma’naviy tangliklar kuchaygan. Xozirgi sharoitda buning axamiyati kattadir. Falsafaning aksiologik funksiyasi shunda namoyon buladi.
Falsafa uz tadkikot mavzusi sifatida insonning moxiyati, jamiyatdagi ijtimoiy, iktisodiy siyosiy, ma’naviy munosobatlarining asoslari va sabablari borliq, materiya, tabiat taraqqiyotining eng umumiy muammolarini urganadi. U bunda inson tushunchalari sistemasi bilan ish kuradi. Bular ichida eng muximlari – inson, borliq, materiya, ong, tafakkur, xossa, munosobat, uzgarish, rivojlanish, sabab va okibat, tasodif va zaruriyat, butun va kism, element va struktura va boshkalar falsafning bu kategoryalari dunyodagi tabiat va jamiyatdagi narsa va xodisalarning eng umumiy tomonlarini, boglanish va aloqadorlikni in’ikos ettiradi.
Falsafa, shu bilan birga inson bilishning eng umumiy universal prinsiplarini xam ishlab chikadi.
Falsafa xayot, siyosat, mafkura va zamon bilan chambarchas boglik bo’lib, ularning to’g’ri yunalish olishlariga yordamlashadi, yullarni yoritadi va fan yutuklari asosida yangi koidalar ishlab chikadi.
Falsafa yosh avlodni porlok turmush uchun kurashuvchi, uz istikbollarini to’g’ri belgilovchi qilib tarbiyalashga kumAqlashuvchi ta’siran tarbiyaviy vositadir.Umuman falsafa insonning uzini va dunyoni bilish, uni nazariy uzlashtirish va uzgartirishning kuchli kurolidir. SHuni xam ta’kidlab utish kerakki, falsafaning tamoyillari qonun va koidalari abadiy, uzgarmas, kotib kolgan goyalar emas, balki jamiyat tarakkiy etishi bilan, ijtimoiy amaliyotning yangi yangi yutuklariga, kishilarning tarixiy, tajribasiga suyangan xolda uzgarib, rivojlanib va boyib boradi.


Muxokama uchun savollar:
3.1. Falsafaning ijtimoiy xayotdagi urni va axamiyati nimada deb uylaysiz?
3.2. Falsafaning asosiy vazifasi nimalardan iborat?


Mavzu buyicha echimini kutayotgan ilmiy muammolar:

1. 
   Xar bir insonda shaxsiy dunyoqarashni shakllantirish, uning tub xayotiy masalla ekanini tushuntirish asoslarini ishlab chikish.
   
2. 
   Dunyoqarash mafkuraning ma’naviy asosi ekani, ma’naviy bushlikni tuldirishda, mafkuraviy agressiyaga qarshi kurashda bagrikenglik dunyokrashini shakllantirish.