Mavzu: Faoliyat xavfsizligini taminlashning ergonomik ko’rsatgichlarni taxlil qilish

Yoritish ahamiyati, yoritish normalari, yoritkichlarni tanlash,ishlab chiqarishda chiroqlar to'g’ri tanlanganda va yoritkichlar ratsional o'rnatilganda ko'z, umuman organizm kam charchaydi, mehnat unumi ortadi va qurilish-montaj ishlarining sifati yaxshilanadi. Yoritish sharoitlari yaxshilansa, ko'zni juda zo'riqtirish talab qilinadigan aniq ishlarda ham, boshqa ishlarda ham mehnat unumi ortadi (birinchi holda mehnat unumi 15% ortadi). Qurilish industriyasi zavodlarida o'tkazilgan tekshirishlar shuni ko'rsatdiki, yuqori aniqlik talab qilinmaydigan ishlarda yoritish sharoitlarini yaxshilash, ya’ni cho'g'lanma lampalar o'rniga gaz razryad lampalar o'rnatish va yoritilish darajasini 50 dan 150 lyuksga oshirish natijasida mehnat unumi 1,5% o'sdi. Odamning ko'zi barcha turli-tuman nurli energiya nurlanishidan faqat to'lqinining uzunligi 380-770 nm bo'lgan nurlanishlarnigina oq yorug'lik sifatida qabul qiladi. Korxona va qurilishlar tabiiy hamda sun’iy yoritiladi, chunki yoritish normalarida yoritilish darajasiga, sifatiga. avariyaviy yoritishga, umumiy yoritish chiroqlarining zahira koeffitsienti hamda ularni tozalash muddatlariga qo'yiladigan talablar bor. Yoritilish normalari ko'rib bajariladigan ishlarning sharoitlariga qarab belgilanadi. Bu ishlar 9 ta razryad va kichik razryadlarga ajratiladi. Razryadlarda ko'rib bajariladigan ishlarning aniqligi hisobga olinadi. Masalan, umumiy qurilish ishlari VI razryadga,omborlardagi ishlar VIII razryadga kiritiladi. Sun’iy yoritish normalarida yoritilish darajasi ishlatiladigan manbalari va qabul qilingan yoritish tizimiga qarab alohida-alohida normalanadi. Gaz razryad yorug'lik manbalaridan (lyuminestsent lampalar, DRL, DR1 lampalaridan) ishlangan yoritish qurilmalari uchun yoritish normalari cho'g'lanma lampali yoritish qurilmalarinikiga nisbatan yuqoriroq. Umumiy yoritish tizimida normalanadigan yoritilish darajasi aralash yoritish tizimidagiga qaraganda pastroq, chunki aralash yoritishda umumiy yoritishga mahalliy yoritish ham qo'shiladi. Bunda bitta mahalliy yoritishdan foydalanishga yo‘l qo'yilmaydi. Sanoat korxonalarida, asosiy ish o'rnini yoritishdan tashqari, avariya ro'y berganda yoki chiroqlar to'satdan o'chib qolganda odamlarni xonalardan evakuatsiya qilish va ayrim ishlarni davom ettirish maqsadida avariyaviy yoritish ham ko‘zda tutiladi. Xonalaming tabiiy yoritilishini tabiiy yoritilganlik koeffitsienti (TYoK.) deb ataladigan kattalik bilan belgilash qabul qilingan. Agar tabiiy yoritilganlikning loyixalangan koeffitsienti yon tomondan yoritishda normaning 80 foizini va undan kamini, yuqori tomondan tabiiy yoritishda 60 foizini va undan kamini tashkil etsa, normalanadigan yoritilganlik sun’iy yoritkichlar o'rnatish hisobiga oshiriladi. Yoritkichlami tanlashda yorug'lik oqimining ko‘p qismi ish sifatiga tushishi uchun yoritish armaturasiga e’tibor berish lozim.

• Yoritish ahamiyati, yoritish normalari, yoritkichlarni tanlash,ishlab chiqarishda chiroqlar to'g’ri tanlanganda va yoritkichlar ratsional o'rnatilganda ko'z, umuman organizm kam charchaydi, mehnat unumi ortadi va qurilish-montaj ishlarining sifati yaxshilanadi. Yoritish sharoitlari yaxshilansa, ko'zni juda zo'riqtirish talab qilinadigan aniq ishlarda ham, boshqa ishlarda ham mehnat unumi ortadi (birinchi holda mehnat unumi 15% ortadi). Qurilish industriyasi zavodlarida o'tkazilgan tekshirishlar shuni ko'rsatdiki, yuqori aniqlik talab qilinmaydigan ishlarda yoritish sharoitlarini yaxshilash, ya’ni cho'g'lanma lampalar o'rniga gaz razryad lampalar o'rnatish va yoritilish darajasini 50 dan 150 lyuksga oshirish natijasida mehnat unumi 1,5% o'sdi. Odamning ko'zi barcha turli-tuman nurli energiya nurlanishidan faqat to'lqinining uzunligi 380-770 nm bo'lgan nurlanishlarnigina oq yorug'lik sifatida qabul qiladi. Korxona va qurilishlar tabiiy hamda sun’iy yoritiladi, chunki yoritish normalarida yoritilish darajasiga, sifatiga. avariyaviy yoritishga, umumiy yoritish chiroqlarining zahira koeffitsienti hamda ularni tozalash muddatlariga qo'yiladigan talablar bor. Yoritilish normalari ko'rib bajariladigan ishlarning sharoitlariga qarab belgilanadi. Bu ishlar 9 ta razryad va kichik razryadlarga ajratiladi. Razryadlarda ko'rib bajariladigan ishlarning aniqligi hisobga olinadi. Masalan, umumiy qurilish ishlari VI razryadga,omborlardagi ishlar VIII razryadga kiritiladi. Sun’iy yoritish normalarida yoritilish darajasi ishlatiladigan manbalari va qabul qilingan yoritish tizimiga qarab alohida-alohida normalanadi. Gaz razryad yorug'lik manbalaridan (lyuminestsent lampalar, DRL, DR1 lampalaridan) ishlangan yoritish qurilmalari uchun yoritish normalari cho'g'lanma lampali yoritish qurilmalarinikiga nisbatan yuqoriroq. Umumiy yoritish tizimida normalanadigan yoritilish darajasi aralash yoritish tizimidagiga qaraganda pastroq, chunki aralash yoritishda umumiy yoritishga mahalliy yoritish ham qo'shiladi. Bunda bitta mahalliy yoritishdan foydalanishga yo‘l qo'yilmaydi. Sanoat korxonalarida, asosiy ish o'rnini yoritishdan tashqari, avariya ro'y berganda yoki chiroqlar to'satdan o'chib qolganda odamlarni xonalardan evakuatsiya qilish va ayrim ishlarni davom ettirish maqsadida avariyaviy yoritish ham ko‘zda tutiladi. Xonalaming tabiiy yoritilishini tabiiy yoritilganlik koeffitsienti (TYoK.) deb ataladigan kattalik bilan belgilash qabul qilingan. Agar tabiiy yoritilganlikning loyixalangan koeffitsienti yon tomondan yoritishda normaning 80 foizini va undan kamini, yuqori tomondan tabiiy yoritishda 60 foizini va undan kamini tashkil etsa, normalanadigan yoritilganlik sun’iy yoritkichlar o'rnatish hisobiga oshiriladi. Yoritkichlami tanlashda yorug'lik oqimining ko‘p qismi ish sifatiga tushishi uchun yoritish armaturasiga e’tibor berish lozim.