Mavzu: Fe’lning nisbat, zamon, shaxs-son kategoriyalari Klaster metodi Fe’lga xos hususiyatlar

MAVZU:

Fe’lning nisbat, zamon, shaxs-son kategoriyalari

Klaster metodi

Fe’lga xos

hususiyatlar

Bo’lishli, bo’lishsizlik
O’timli, o’timsizlik
Shahs-son
Mayl xususiyatlari
zamon
nisbat

Fe’l zamonlari

* o’tgan zamon nima qildi? * hozirgi zamon nima qilyapti? * kelasi zamon nima qilmoqchi?

Fe’lning Shaxs-son shakllari

Shaxs Birlik Ko’plik

1 shaxs yozdim, yozdik, yozaman, yozamiz, yozay yozaylik 2 shaxs yozding yozdingiz yozasan yozasiz yozgin yozing 3 shaxs yozdi yozdilar yozadi yozadilar yozsin yozsinlar

FE’L NISBATLARI * Aniq * O’zlik * Majhul * Orttirma * Birgalik

Bajaruvchining fe’lda ifodalangan harakat-holat jarayonida qay darajada ishtirok etishini ko’rsatuvchi shakllar fe’lning nisbat shakllari deyiladi

1.Aniq nisbat- bajaruvchi aniq ko’rinib turgan harakat-holatni ifodalab, tarkibida hech qanday nisbat qo’shimchasi bo’lmaydi. Ya’ni nol shaklda bo’ladi.

Masalan: yozdim, ko’rgan, bilgan, zavqlandim, birlashdi, yordamlashdi…

2. O’zlik nisbat- fe’lga –(i)n, -(i)l, qo’shimchalarni qo’shish orqali hosil qilinadi va bajaruvchuning o’zi ustida amalga oshirilayotgan harakat –holatno ifodalaydi. Masalan: ko’r-in-di, tug’-il-di, qiyna-l-di, beza-n-di.

3. Majhul nisbat- bu nisbat ham fe’l asoslariga –(i)n, -(i)l, qo’shimchalarini qo’shish orqali hosil qilinadi. Ammo bunda harakat bajaruvchisi noma’lum bo’ladi.

Masalan; kiy-il-di, yum-il-di, beza-l-di.

4. Orttirma nisbat- fe’lga maxsus qo’shimchalar qo’shish orqali hosil qilinadi va bajaruvchining ta’sirida boshqa bir bajaruvchi tomonidan amalga harakat-holatni ifodalaydi.

5. Birgalik nisbat- fe’lga –sh , -ish, qo’shimchasini qo’shish orqali hosil qilinadi va bir necha bajaruvchilar tomonidan birgalikda amalga oshirilgan harakat-holatni ifodalaydi.

Masalan: kel-ish-di, yoz-ish-di, bor-ish-madi, o’yla-sh-di.

E’tiboringiz uchun raxmat!!!