Mavzu: Ferula kuhistanica

Mavzu: Ferula kuhistanica

Maʼlumki dunyo miqyosida farmatsevtika korxonalarida ishlab chiqarilayotgan dori vositalarining taxminan 50% dorivor o‘simliklar xomashyosidan tayyorlanmoqda. Ko‘pchilik mamlakatlarda, shu jumladan, O‘zbekiston Respublikasida ham farmatsevtika sanoatini jadallik bilan rivojlanishi bunday korxonalarning dorivor o‘simliklar xomashyosiga bo‘lgan talabni keskin ortishiga sabab bo‘lmoqda.
Kovrak (Ferula) — ziradoshlar (soyabonguldoshlar) oilasiga mansub koʻp yillik oʻtlar turkumli. Oʻzbekistonda 45 turi oʻsadi. balantligi 1 m gacha bo’ladi, ildizi sholgʻomsimon, diametri 15 sm gacha bo’ladi. Poyasi tik, yoʻgʻon, ichi kovak, yuqori qismi shoxlangan. Ildizoldi barglari bandli, 3 boʻlakli, poyadagilari maydaroq, ketmaket joylashgan. Toʻpguli yirik, sharsimon, diametri 20 sm, yon toʻpgullari maydaroq. Erta bahorda gullaydi. Mevasi — ikki boʻlakli. Choʻllarda oʻsadi. Ildizidan olinadigan yelim (summa)dan astma,o’pka sili, o’lat, ko’k yo’tal, tish og’rig’i, baʼzi nerv kasalliklarini davolash uchun hamda quvvat beruvchi, balg’am ko’chiruvchi va gijja haydovchi dori sifatid qo’llaniladi.
Ferula kuhistanica o’simligining ildiz qismi 3 kg 4/7 sm qirqilgan va chala qurigan holatda Qirg’izistonning tog’li hududidan olib kelingan. Bu ildizni 1 sm atrofida maydalab, quyoshdan pana joyda quritib olindi. 10 litrlik baklashkaga solinib ustidan 96% spirt solib idish qopqog’I yopilib bir sutka bo’ktirib qo’yildi. Hosil bo’lgan och jigarang spirtli eritmani 3 marta qayta-qayta ,3 kun davomida Ekstraksiya qilindi .Va o’sha ildizli idishga 70% spirt solinib huddi o’sha jarayon 3 kun davom eildi. Shushilkadan haydab olingan to’q jigarang summa bir idishga yig’ilib quritildi, 500 g summasi olindi.
Olingan summa benzin bilan ajratuvchi varonkaga solindi, tarkibidagi lipidlarni ajratib olish uchin dastlab, benzinda fraksiyalandi bu jarayon 3 kun takror davom etdi, hosil bo’lgan summani bir sutka qurituldi 70 g summa olindi. ajratuvchi varonkadagi benzinli qismi ajratib olingandan so’ng.
Xloroform erituvchisi solindi va bu jarayon qayta qayta shushulkada fraksiyalandi 5 kun davom etdi, Xloroformni zichligi 1,488 bo’lganligi sababli summadan o’ziga sinngdirib ajratuvchi varonka tubiga och jigarang holida cho’kadi, bu jarayon rangsiz bo’lguncha davom etdi. 250 g summa olindi.
Shu jarayon Etilasetat bilan 5 kun takrorlandi, jichligi 0,901 bo’lganligi sababli ajratuvchi varonka ustki qismida to’q sariq suyuqlik bo’ldi. Oldin summani so’ng erituvchini olib fraksiyalaymiz. 20 g ajratib olindi, Ferula kuhistanica summasi 160 g qoldi.
Butanoli erituvchi bilan ham o’sha jarayon takrorlandi, zichligi 0,8098, qaynash xarorati 117,25 C^o bo’lganligi sababli 60 C^o kuchli vakumda fraksiyalandi. 90 g butanoli summa olindi,
Barcha olingan fraksiyalar Xromatagrafiya qilindi

9/1 Benzin/Etilasetat

366 nu yutilish chastatasi, ish ohiri
2/1 Benzin/Etilasetat

366 nu yutilish chastatasi, 254 nu yutilish chastatasi,
9/1 Xloroform/Metanol