Mavzu: Fizika ta’limida axborot texnologiyalarni qo’llash Reja: Kirish Asosiy qism

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini asosiy maktablarda fizikani o'rganishning yangi vositasi sifatida qo'llash

Jamiyatning bugungi taraqqiyoti darajasini sanoat rivoji bilan emas, balki axbototlarning ko’lami va tez almashinuvi bilan belgilash odat tusiga kirib bormoqda. Yangi axborot texnologiyalarining rivojlanib, barcha sohalarga kirib borishi esa, jamiyatda yangi sanoat ishlab chiqarish texnologiyalari kabi ,,Yangi ta’lim texnologiyalarining’’ yaratilishi va rivojlanishiga olib kelmoqda. Insoniyat oldida cheksiz taraqqiyot imkoniyatlari ochilmoqda.

Bu imkoniyatlardan foydalanish uchun yangi informatsion va kommunikasion texnologiyalardan unumli foydalanishni bilish talab etiladi. Ayniqsa, ta’lim samaradorligini oshirishda yangi, information ta’lim texnologiyalaridan foydalanish haqida mulohazalar bayon etilgan.

Unda yangi pedagogik va informatsion texnologiyalarga, ularning paydo bo’lishi mohiyati va ahamiyatiga to’xtalib o’tilgan. Yangi XXI- asr esa information texnologiyalarning shiddatli va keng masshtabli rivojlanishi bilan boshlandi. Bu borada yetuk mutaxasislar va ayniqsa, yangi boshlovchi tadqiqotchilar va axborot texnologiyalarini o’rganuvchilar ham, uning taraqqiyotiga va imkoniyatlariga yetib olish mushkul ekanligini his etmoqdalar. Axborot texnologiyalari texnik imkoniyatlari, intelektual salohiyati va texnologik ko’p qirraliligi bilan lokal rivojlanishda jahon fani taraqqiyotiga katta hissa qo’shib kelmoqda. Lokal, ya’ni alohida davlatlar va ilmiy markazlarda raqobatli rivojlanish o’sha davlatning yoki markazning tom ma’nodagi gegemonligiga olib kelmoqda.

Bunday taraqqiyot har bir davlat va hatto har bir mutaxasisdan doimo izlanishda bo’lishga va shu taraqqiyot o’sish poygasida o’z o’rnini topa bilishni taqozo etmoqda. Bunday raqobatni axborot texnologiyalarining barcha sohalarida kuzatilmoqda. Kompyuter texnikasi va uning imkoniyatlarini, tezligini, xotirasini va mobilligini doimo takomillashtirish borasida rivojlangan davlatlarning shu soha mutaxasislari to’xtovsiz ish olib borib, kutilmagan natijalarga, yutuqlarga ham erishmoqdalar.

Ikkinchi tomondan dasturlash muammolarini hal etish va bu sohaning cheksiz imkoniyatlari yanada chuqurroq o’rganilib, informatsion bozorda nihoyatda samarali yangi biznesning rivojlanishiga ham olib keldi. Uchinchi tomondan internet xizmati turlarining kengayishi, rivojlanishi va mobillashuvi jahonda fan va texnika hamda biznesning rivojlanishiga katta turtki bo’ldi.

Bu yutuqlarning barchasi sanab o’tilgan sohalarda ko’zga ko’rinib turgan muvaffaqiyatlarga olib kelishi bilan ta’lim va tarbiya sohasida ham keng imkoniyatlarni yaratdi. Ta’lim va tarbiya jarayonini amalgam oshirishda dastavval EHM ning qo’llanilishi qiyin va juda sekin sodir bo’lgan bo’lsada, keyingi yillar ichida axborot texnologiyalarining ta’limga interigasiyasi keskin kuchaydi. Buning natijasida ta’limning yangi formalari, usullari va shakllari vujudga keldi. Masofadan o’qitish, ta’limda kredit texnologiyalari va boshqalar shular jumlasidandir. Ta’limning prinsiplari saqlangani holda uning yangi texnologiyalari yaratildi.

Bugun ,, yangi informatsion ta’lim texnologiyalari’’ deb ataluvchi qator ta’lim texnologiyalari pedagog va texnolog olimlar tomonidan taklif etila boshlandi.

Ammo, informatsion ta’lim texnologiyalari amaliyotga texnik jarayonlar texnologiyalariga qaraganda qiyinroq qo’llanilmoqda. Buning didaktik, psixologik va pedagogik asoslari va sabablari mavjudligi bugun sir bo’lmay qoldi. Bu texnologiyalarni aslida barcha pedagoglar bir xil muvaffaqiyat bilan ta’lim jarayoniga qo’llay bilishlari mumkin edi, ammo bunday jarayon ancha qiyin kechmoqda.

Tabiiyki, ,,Nega shunday bo’ldi ?’’--- degan savol tug’iladi. Haqiqatdan ham qator informatsion ta’lim texnologiyalarini batafsil tavsiflari bosqichma—bosqich, izchil o’rganilib, ta’lim jarayoniga qo’llashga harakat qilinsada, barcha pedagoglarning bu boradagi yutuqlari bir xil bo’lmayapdi. Keyingi yillarda pedagogik adabiyotlar va maqolalarda ,,pedagogik texnologiyalar’’, ,,informatsion pedagogik va ta’lim texnologiyalari’’, ,,Yangi pedagogik va information ta’lim texnologiyalari’’, ,,Ilg’or informatsion ta’lim texnologiyalari’’, ,,Progressiv informatsion ta’lim texnologiyalari’’ kabi iboralar ko’p qo’llanila boshlandi.

Yuqori intellektdada ishlashga tayyor bo'lgan ijodiy shaxsni shakllantirishga qodir bo'lgan samarali ta'lim tizimini yaratish XXI asrning tubdan yangi axborot muhiti faollarning muammosini kun tartibiga qo'yadi axborot texnologiyalarini o'quv jarayoniga joriy etish, yagona o'quv ma'lumotlarini ishlab chiqish atrof-muhit. Ushbu muhit etakchi universitetlarning ta'lim va ilmiy salohiyatini birlashtiradi boshqa ta'lim muassasalari yagona tizimga.

Bundan tashqari, eng yangi aqlli telefonlardan foydalanish juda muhimdir yutuqlar tortinmasdan hayotning barcha sohalariga tarqaldi, chunki ulardan foydalanish sohasi juda ko'p bo'ldi yanada xilma-xil. Yaqinda Rossiyadagi universitetlar axborot va kommunikatsiyalardan foydalanishga katta e'tibor berishdi fizika va boshqa fanlarni o'qitishda texnologiyalar (AKT). Ushbu texnologiyalardan foydalanish bir qator imkoniyatlar beradi.

Kompyuterlashtirish zamonaviy ta'limni modernizatsiya qilishning asosiy bosqichlaridan biridir. Bu juda asosli, chunki yangi axborot texnologiyalari an'anaviy usullarga nisbatan ancha muhim ustunliklarni taqdim etadi. Zamonaviy foydalanish kompyuter texnologiyalari talabalari tomonidan yaratilgan eng so'nggi o'quv materiallarini o'qish imkoniyati mavjud bo'limlari, holbuki qog'oz nashr etilishi uzoq vaqt talab etadi va bu matnlar eskirishi yoki yo'qolishi mumkin dolzarbligi. Shuni ham yodda tutish kerakki, ko'p hollarda kutubxonadagi darsliklar soni etarli emas yoki ba'zi kitoblar mavjud emas.

Tadqiqotning an'anaviy yondashuvlari fizika fanidan qonunlarni o'rganish, formulalarni yodlash va ularni laboratoriya ishlari bilan eksperimental tekshirishni va vazifalarni hal qilish orqali materialni tuzatish. Fizika eng oson fan emasligi sababli uni o'rganishda talabalarda qiziqish kamayganligini namoyon bo’ladi.

Ushbu haqiqatni har doim ham vizual materiallarning yuqori sifatli tanlanishi, yangi va yo'qligi bilan izohlash mumkin mavjud laboratoriya uskunalarining eskirishi. Ammo asosiy sabab bu mavzuning o'zi murakkabligi.
Bu talabalarga fizika asoslarini o'rganishda yordam berish mumkin. Laboratoriya davomida ma'ruza materiallari sifatini oshirish uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish mumkin amaliy, jismoniy vazifalarni amaliy hal qilish uchun.

Ta'lim jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalanish, albatta, juda ko'p afzalliklarga ega. Zamonaviy texnologiyalar fizikani o'rganishni diversifikatsiyalashga imkon beradi.

Axborot texnologiyalaridan foydalanganligi sababli sinfda o'qituvchi quyidagilarni namoyish qilishi mumkin: o'quv va ilmiy filmlar, jadvallar, grafikalar va diagrammalar, fizik jarayonlar va hodisalarning animatsiyalari, texnik qurilmalar va eksperimental moslamalar ishi, fotosuratlar va boshqalar. Fizikani o'rganishga bo'lgan qiziqish Darsni g'ayrioddiy tarzda boshlashga imkon beradigan taqdimotlar, masalan, so'nggi yangilik bilan kirish ilm-fan yutuqlari, so'ngra samarali tasvirlangan jismoniy qonun yoki video bilan tanishishni davom ettirish mumkin.




Ta'lim amaliyotida o'quv ma'lumot manbalarining deyarli barcha turlari va shakllaridan foydalanish asosan vizual va audio ma'lumotlarning sifatini yaxshilaydi, u yanada yorqin, rang-barang, dinamikroq bo'ladi.

Zamonaviy multimedia texnologiyalari ulkan imkoniyatlarga ega. Bundan tashqari, elektron ta'lim resurslaridan foydalanish va zamonaviy telekommunikatsiyalarning kadrlar tayyorlashdagi afzalliklari vizual va audio yaratish usulini tubdan o'zgartiradi ma`lumot.

An'anaviy vizual ta'lim vositalari ma'lum bir ob'ektga murojaat qilishni anglatadi. Endi dinamik izohlash nafaqat haqiqiy dunyo ob'ektlarining, balki ilmiy qonunlar, nazariyalar, tushunchalar va boshqalarning muhim xususiyatlari kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalari bilan mumkin.

Fizika eksperimental fan hisoblanadi. Fizikani eksperimentlar va namoyishlarsiz tushunish imkonsiz. Ammo barcha tajribalarni ham universitet laboratoriyalarida o'tkazish mumkin emas. Masalan, bu zararli moddalar bilan tajriba o'tkazish yoki zarur asboblar etishmasligi holatlarida. Bu holda yangi ma'lumotlar texnologiyalar yordamga keladi. Ular mavzuni o'rganishni bunday tajribalar bilan to'ldiradi. AT yordamida kompyuter modeli, biz nafaqat biron bir jarayonni ko'rib chiqamiz, balki fizikaning shartlari va parametrlarini ham o'zgartira olamiz.

Fizikada ba’zi narsa va hodisalarning Jismoniy ma'nosini tushunish uchun juda ko'p o'zgaruvchilar va hodisalar mavjud.

Bunday hodisalarning paydo bo'lish mexanizmini normal sharoitlarda tasavvur qilib bo'lmaydi.

Masalan, ular elektronlarning harakati, izotermik jarayonlar va boshqalar. Ushbu vazifani hal qilish bilan olish mumkin jismoniy hodisalar va tajribaning animatsion namoyishlari yordam berad, yoki molekulalarning tarqalishini o'rganish, isinish yoki kristallanish jismlari va boshqa ko'plab hodisa va jarayonlar.

Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish har qanday faoliyatni yanada ko'rinadigan qilish, turli xil ma'lumotlar bilan ishlash, ovoz, matn, fotosuratlar va video kabi. Biroq, ba'zi o'qituvchilar ushbu imkoniyatlardan ortiqcha foydalanib, buni haqiqat bilan oqlashadi zamonaviy talaba faqat rivoyat va ma'ruzalardan ilhomlanmasligi. Ushbu ma'lumotni eslab qolish muhimdir texnologiyalar materialni almashtirish o'rniga uni to'ldirishi kerak. Texnologiya tanib bo'lmaydigan darajada o'zgardi, ammo ta'limdagi asosiy qadriyatlar bir xil bo'lib qolmoqda.

Ba'zida axborot texnologiyalari ta'lim jarayoniga faqat ijobiy narsalarni olib keladiganga o'xshaydi. Of Albatta, aksariyat hollarda bu to'g'ri, ammo har bir tanganing ikki tomoni bor. Har bir o'qituvchi bilishi va qabul qilishi kerak ikkala tomonni ham hisobga oling.

Afsuski, ba'zi maktablarda haqiqiy fizik eksperimentni almashtirish amaliyoti paydo bo'ldi virtual eksperiment, uning afzalliklari yuqorida tavsiflangan. Shuni unutmasligimiz kerakki, video namoyish kerak haqiqiy eksperimentning o'rnini bosuvchi emas. Kompyuterdan foydalanish faqat unga qo'shimcha bo'lgan hollarda joizdir tajribalar. Rangli illyustratsiyalar va modellar eksperimental fizika faniga soya solmasligi kerak. Axir, faqat asboblar bilan ishlash talabalarga zarur amaliy ko'nikmalarni beradi.

Shubhasiz, zamonaviy asbob-uskunalar, dasturiy ta'minot, elektron ta'lim resurslaridan foydalanish insonga yordam beradi osonroq darslar va ularni yanada qiziqarli qilish. Axborot texnologiyalari ekanligini unutmaslik kerak hamma narsani davolash emas, balki dono o'qituvchining qo'lida yaxshi o'rganish vositasi. Ulardan foydalanish o'ylangan, oqilona va bo'lishi kerak vakolatli. Axborot texnologiyalaridan foydalanishda faqat o'qituvchining iste'dodi va mahorati o'rta yo'lni topadi.

Ushbu tadqiqotning maqsadi zamonaviy uslublar va yangi ilmiy-uslubiy yondashuvlarni ishlab chiqishdir texnik universitetlar tomonidan talabalarning innovatsion texnologiyalaridan foydalangan holda fizikani o'rganish, shuningdek eksperimental tavsiya etilgan metodlarning pedagogik foydaliligini tasdiqlash. Zamonaviy ilmiy va metodik adabiyotlar ta'lim jarayonida AKTdan foydalanishning asosiy yo'nalishlarini tanlashga imkon beradi.

Xulosa
Axborotlashtirishning jadal rivojlanishi (kompyuterlar, kompyuter aloqalari va turli xil elektron qurilmalar) o'quv jarayonida kompyuterdan foydalanish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi; bu uni yanada samaraliroq qiladi, o'qish vaqtidan samarali foydalanishga imkon beradi. Shuni ta'kidlash kerakki, shunga o'xshash axborot-kommunikatsiya texnologiyalari dunyoning ko'plab etakchi universitetlari tomonidan qo'llanilgan va ularning bizning universitetlarda qo'llanilishi birlashtirgan ta'lim tizimiga umumiy yondashuv. Biroq, foydalanishning ba'zi xususiyatlarini ta'kidlamaslik mumkin emas bunday texnologiyalar. Barcha eng yaxshi g'oyalarni past sifatli amalga oshirish buzishi mumkin.

Zamonaviy axborot texnologiyalari asosida Fizika fani dars jarayonlari olib borilganda o’qituvchining pedagogik faoliyatida :

─ ta’limning texnologik asosini zamon talablari darajasida rivojlantirish bilan bog’liq bo’lgan murakkab jarayon yengillashadi.

─ dars jarayonini zamonaviy texnik vositalar asosida tashkil etish uchun maxsus ko’nikma va malakalar shakllantiriladi.

─ masofaviy kurslarning ochiqligi tufayli ularning sifatiga bo’lgan talablar va o’quv materialining sifatini nazorat qilishga ehtiyoj paydo bo’ladi.

─ ta’lim jarayonida o’quvchilarning mustaqil faoliyati takomillashadi, dars jarayoninig samaradorligi o’qituvchidan o’quvchiga ko’chadi.

─ o’quv jarayonini tashkil etishda o’quvchining tashkilotchiligi va shaxsiy ishtiroki ortadi.

─ zamonaviy kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish asosida o’qituvchi pedagogik faoliyatida har bir o’quvchi bilan teskari aloqa vujudga kelishi ta’minlanadi.