Mavzu: Foyda va uni shakillantirish manbalari, foydani taqsimlash tartibi ko’paytirish yo’llari Reja

Mavzu: Foyda va uni shakillantirish manbalari, foydani taqsimlash tartibi ko’paytirish yo’llari
Reja: 1 Foyda va uni shakillantirish manbalari
2 Foydani taqsimlash tartibi va undan foydalanish
3 Foydani ko’paytirish yollari

Mavzu: Korxona foydasini shakllantirish manbalari
Bozor iqtisodiyotiga o'tish sharoitida iqtisodiy ko'rsatkichlar tizimida foyda asosiy rol o'ynaydi. Foyda - bu butun korxonaning ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini tavsiflovchi yakuniy moliyaviy natija, ya'ni u korxonaning iqtisodiy rivojlanishining asosini tashkil etadi. Foyda o'sishi korxona faoliyatini o'zini o'zi moliyalashtirish, kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni amalga oshirish uchun moliyaviy asos yaratadi. Shu sababli byudjet, banklar va boshqa korxonalar oldidagi majburiyatlarning bir qismi bajariladi. Shunday qilib, foyda korxonaning ishlab chiqarish va moliyaviy faoliyatini baholash uchun eng muhim narsaga aylanadi. Bu uning biznes faoliyati va moliyaviy farovonligini baholashni tavsiflaydi.
Foyda korxonalar faoliyatida quyidagi ma'nolarga ega:

1. 
   Umumlashtirilgan shaklda u tadbirkorlik faoliyati natijalarini aks ettiradi va uning samaradorligining ko'rsatkichlaridan biridir;
   
2. 
   Tadbirkorlik faoliyati va mehnat unumdorligini rag'batlantiruvchi omil sifatida ishlatiladi;
   
3. 
   Kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni moliyalashtirish manbai bo'lib xizmat qiladi va korxonaning eng muhim moliyaviy manbai hisoblanadi.
   

Foyda mahsulot sotishdan olinadi. Uning qiymati mahsulot sotishdan olingan daromad va uni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari (xarajatlari) o'rtasidagi farq bilan aniqlanadi. Olingan foydaning umumiy massasi sotish hajmi va mahsulot uchun belgilangan narx darajasiga, ikkinchi tomondan, ishlab chiqarish xarajatlari darajasi ijtimoiy zarur xarajatlarga qay darajada mos kelishiga bog'liq. Shu bilan birga, korxonada foyda nafaqat mahsulotni sotishga, balki uni oshiradigan yoki kamaytiradigan boshqa faoliyatga ham bog'liqdir. Shu sababli, nazariya va amaliyotda "balans foydasi" deb ataladigan narsa ajralib turadi.
Balans daromadlari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
-Tovarlarni sotishdan tushgan foyda (zarar);
- aylanma mablag'larni va boshqa aktivlarni sotishdan olingan foyda (zarar);
-asosiy vositalarni sotish va boshqa tasarruf etishdan tushgan foyda (zarar);
-valyuta kursi farqlaridagi zararlar va zararlar;
-qimmatli qog'ozlardan va boshqa uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan, shu jumladan boshqa korxonalar mulkiga investitsiyalardan olingan daromadlar;
-moliyaviy operatsiyalar bilan bog'liq xarajatlar va yo'qotishlar;
- ishlamaydigan daromad (zarar).

Majburiy to'lovlar soliq qonunchiligiga muvofiq balans foydasidan to'lanadi. Bundan tashqari, asosiy vositalar (fondlar), nomoddiy aktivlar va boshqa mol-mulk bilan bog'liq operatsiyalardan olingan moliyaviy natijani chiqarib tashlagan holda balans foydasi bo'lgan yalpi foyda taqsimlanadi. Bozor iqtisodiyotiga ega bo'lgan barcha mamlakatlarda foyda soliqqa tortiladi. Natijada, sof foyda deb ataladigan narsa, odatda, nazariya va amaliyotda korxonada qolmoqda. O'zining hajmi bo'yicha, daromad solig'idan tashqari soliqqa tortiladigan foyda aks etadi. Kompaniya sof foydadan dividendlar va turli xil ijtimoiy soliqlarni to'laydi va mablag'larni shakllantiradi. Natijada taqsimlanmagan daromad qoladi. U kapitallashtirish uchun mo'ljallangan, ya'ni. ishlab chiqarishga qayta investitsiyalash uchun. Iqtisodiy mazmun jihatidan, bu korxonaning ishlab chiqarish rivojlanishini ta'minlaydigan o'z mablag'lari zaxirasi shakllaridan biridir.