Mavzu: funksional qatorlarning yaqinlashish alomatlari

5-Misоl. 4- misоlni qаrаymiz:

Bundаn
х

ekаni kеlib chiqаdi. Bundа o`ng tоmоndа birоr qаtоr turibdi. SHu qаtоrni hаdlаb diffеrеnsiаllаb quyidаgini tоpаmiz:

Dаlаmbеr аlоmаtigа ko`rа

Shundаy qilib, qаtоr аbsоlyut yaqinlаshuvchi vа bаrchа lаr uchun tеkis yaqinlаshuvchi bo`lаdi.
Dеmаk, bеrilgаn qаtоrning hоsilаlаridаn tuzilgаn qаtоr bеrilgаn qаtоr yig`indisidаn оlingаn hоsilаgа yaqinlаshаdi:

dа tеkis yaqinlаshuvchidir.

1. FUNKTSIONAL QATORLAR
Qatorning hadlari x o`zgaruvchining funktsiyalari bo`lib, bu funktsiyalar ketma – ketligi U₁ (x), U ₂ (x), …, U _p (x),… ko`rinishda berilgan bo`lsin.
1–ta`rif: Quyidagi ko`rinishli
(1)
ifodaga funktsional qator deyiladi.
Agar (1)–qatordagi x lar o`rniga x<sub>0</sub> sonlar qo`yilsa, quyidagi sonli qator hosil bo`ladi:
(2)
2–ta`rif: Agar (2)–sonli qator yaqinlashuvchi bo`lsa, (1)–funktsional qator-ga x<sub>0</sub> nuqtada yaqinlashuvchi qator deyiladi. Bunda x<sub>0</sub> nuqta (1) qatorning yaqinlashish nuqtasi deb ataladi.
1-misol.
qatorning nuqtada yaqinlashishini va x =2 nuqtada uzoqlashuvchi ekanligini tekshiring.
Yechilishi: ni berilgan qatordagi x larning o`rniga qo`yib, quyidagi sonli qatorni hosil qilamiz:

Bu qator yaqinlashuvchi ekanligi bizga ma`lum. Endi x larning o`rniga x=2 ni qo`yib, quyidagi uzoqlashuvchi qatorga ega bo`lamiz:

Demak, berilgan qator ham ta`rifga asosan nuqtada yaqinlashuvchi va x=2 nuqtada uzoqlashuvchi ekan.
3-ta`rif: Berilgan (1) qatorning yaqinlashish nuqtalari to`plamiga qator-ning yaqinlashish sohasi deyiladi.
(1)- funktsional qator uchun xususiy yig`indilar ketma–ketligini tzish mumkin:
S₁(x), S₂(x), S₃(x),…, S_n(x),…
Bunda S_n(x)=U₁(x)+ U ₂(x)+…+ U _n(x) dir.
(1) funktsional qator yaqinlashish sohasining har bir x nuqtasida qatorning f(x) yig`indisi n→ ∞ da xususiy yig`indisi ketma – ketlikning limitiga teng bo`ladi:
(3)
4 –ta`rif: (4)
qatorning (5)
qismiga (1) qatorning n – qoldig`i deyiladi.
Agar qoldiq had yig`indilarini R_n (x) bilan belgilasak, ya`ni
(6)
u holda, (7)
o`rinli bo`lib, n→ ∞ da R<sub>n</sub>(x)→0 bo`ladi. (1) ning yaqinlashish sohasi (6) ning ham yaqinlashish sohasi bo`ladi.
(7) tenglikdan quyidagi tenglikni hosil qilamiz:
(8)
Bunda absolyut xatodan iborat bo`lib, o`rinli bo`ladi.


XULOSA.

Sonli qatorlar tushunchasini bevosita umumlashtirish orqali funksional qator aniqlanadi. Bu qatorning hadlari funksiyalardan iborat bo‘ladi. Funksional qatorlar ham matematikaning nazariy va amaliy masalalarini qarashda hosil bo‘ladi.

Argumentning har bir mumkin bo‘lgan qiymatida funksional qator sonli qatorga aylanadi. Bu sonli qator yaqinlashuvchi bo‘lsa, funksional qator argumentning bu qiymatida yaqinlashuvchi deyiladi. Bunday nuqtalar to‘plami funksional qatorning yaqinlashish sohasi deyiladi. Yaqinlashish sohasida funksional qatorning yig‘indisi biror funksiyani ifodalaydi.
Funksional qatorlarning muhim bir xususiy holi bo‘lib darajali qatorlar hisoblanadi. Bu qator argumentning natural darajalaridan tuzilgan bo‘ladi. Abel teoremasidan darajali qatorning yaqinlashish sohasi (–R, R) ko‘rinishdagi simmetrik oraliqdan iborat ekanligi kelib chiqadi. Uning x=± R chegaralarida qator yaqinlashuvchi ham, uzoqlashuvchi ham bo‘lishi mumkin. Bunda R≥0 bo‘lib, u darajali qatorning yaqinlashish radiusi deyiladi. Berilgan darajali qatorning yaqinlashish radiusi Dalamber yoki Koshi alomatlari yordamida aniqlanishi mumkin.
Darajali qatorlarning muhim xossalari shundan iboratki, ularni yaqinlashish oralig‘ida hadlab differensiallash va integrallash mumkin. Bundan darajali qatorning yig‘indisi bo‘lmish funksiya uchun ixtiyoriy tartibli hosila mavjudligi kelib chiqadi.


fOYDALANILGAN аdаbIYOtlаr:


1. Sоаtоv YA.U Оliy mаtеmаtikа. I,II, jild.1992, 1994.
2. Shnеydеr V. Оliy mаtеmаtikа qiskа kursi.I,II, jild.1985-1987 vа bоshqаlаr.
3. Klеtеnik D. Sbоrnik zаdаch pо аnаlitichеskоy gеоmеtrii.1987.
4. Pоd rеdаksiеy Sbоrnik zаdаch pо mаtеmаtikе dlya VTUZоv 1986. Еfimоvа А.V.i , Dеmidоvichа B.
5. Bеrmаn G.N. Sbоrnik zаdаch pо mаtеmаtichеskоmu аnаlizu, 1985.
6. Pоd rеdаksiеy Zаdаchi i uprаjnеniya pо mаtеmаtichеskоmu Dеmidоvichа B. аnаlizu. VTUZоv
http://fayllar.org