Mavzu: Havo massalari va atmosfera frontlari Agenda Style Havo massasi nima 01

http
Guliston Davlat pedagogika Instuti Geografiya va iqsodiyot yo’nalish talabasi Shakarova Sevinch Meteorologiya asoslar va iqlimshunoslik fanidan fani taqdimoti
Mavzu:Havo
massalari va atmosfera frontlari
Agenda Style
Havo massasi nima
01
Yer yuzasida qanday havo massalari tarkib topadi
02
Har bir havo massasiga ta’rif bering.
03
Ikki xil havo massasi tutashib turgan chegara nima deb ataladi
04
2020
2017
2018
2016
2019
Bunday harorat va namlikning bir xilligi natijasida havo zichligi havo massasi doirasidagi istalgan darajada bir bo‘ladi. Albatta havo massasining 20 yoki 30 darajadan ortiq kengliklardan o‘tishi tufayli ushbu masofalarda mavjud Quyosh nuri tushish burchagining o‘zgarishi bilan bogiiq ayrim o‘zgarishlarini kutish mumkin
Quruqlik va okean aloqasi keltirib chiqargan o‘zgarishlar ham havo massalari tavsifiga ta’sir ko‘rsatadi. Havo massasi doirasida harorat va namlikning o‘xshash xususiyatlari havo massasi boshlangan joy - uning manba mintaqasi tavsifi bilan ham belgilanadi
Yerdagi faqat ayrim o‘lkalargina yaxshi manba boiishi mumkin. Havo massasining o‘xshash tavsifni olishi uchun manba mintaqa deyarli bir xil yuzaga ega bo‘lishi kerak. Masalan, u choi, muz yuza yoki okean boiishi mumkin, biroq aralash yuzalar emas
Bundan tashqari, havo massasi boshlangich o ika xususiyatlarini olish uchun yetarli vaqtga ega boiishi kerak. Demak, havo massasi deb, biror hudud ustida tarkib topgan va boshqa joylardagi havodan fizik xossalariga - namligi, harorati, bosimi, tiniqligi, harakatlariga ko‘ra farq qiiuvchi havoga aytilad
Troposferada bir paytning o‘zida bir necha o‘nlab havo massalari mavjud boiishi mumkin. Ular doimo harakatda boiadi, shuning uchun ularining xossalari doimo o‘zgarib turadi va issiq, quruq, yomgirli, sovuq ob-havoni olib kelishi mumkin. Havo massalari oddiy yozuv belgisi bilan belgilanadi (ifodalanadi).Birinchisi (boshlanishi) kichik harfda beriladi.
. Ikki variant mavjud: dengiz massalari uchun d belgisi ishlatiladi, havo massalari dengiz ustida vujudga kelganidan ular nam boiadi. к kontinental massalar uchun boiib, havo massasi quruqlik ustida paydo boiadi va shu sababdan ular quruq. Ikkinchi belgi har doim katta harfda beriladi.Ular mintaqa kengligini topishga yordam beradi.E ekvatorial uchun; bu havo har doim juda issiq.
Havo massasi vaqti-vaqti bilan ko‘lami bo‘yicha subkontinental bo‘lgan hamda turli tavsiflari bilan Yer yuzasi bo‘ylab ko‘chib yuruvchi katta hajmdagi havo hisoblanadi. Havo massasi harorat va namlik jihatdan nisbatan bir xil, ya’ni havo massasi ichidagi bir xil balandlikda harorat va namlik nisbatan o‘xshash bo‘lishi mumkin
Yozda havo kuchli qiziydi va semam bo‘lib qoladi
Mo‘tadil havo massalari mo‘tadil kengliklarda vujudga keladi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Mo‘tadil mintaqaning kontinental havosi materiklar ustida shakllanadi
Mo ‘tadil dengiz havosi okeanlar ustida tarkib topadi, semamligi va mo‘tadil harorati bilan ajralib turadi. Qishda mazkur havo massalari iliqlik va yom gir olib keladi, yozda esa salqin, yomgirli ob-havoni olib keladi
Qishda kuchli sovib ketadi va quruq boiib qoldi
Kontinental havo massalari Grenlandiya, Antarktida va qutbiy orollar ustida tarkib topadi. Dengiz havo massalari Shimoliy Muz okeani va Janubiy okeanning ochiq joylarida vujudga keladi.
Arktika va Antarktika havo massalari muz va qorlar ustida shakllanadi
Uning kengligi bir necha o‘n kilometr boiishi mumkin. Atmosfera frontlarida havo tez sur’atlarda harakatlanadi, siklonlar va antitsiklonlar hosil boiadi, yoginlar yog‘adi, ob-havo keskin o‘zgaradi
Qishda juda sovib ketadi, ayniqsa qutbiy tunlar davrida
Havo frontlarida siklon va antitsiklonlar vujudga keladi. Sovuq front sovuq havo massasi iliqroq havo massasiga faol harakatlanganda va uni yuqoriga itarganda vujudga keladi. Havo iliq havoga qaraganda qanchalik sovuq, zichroq va og‘irroq boisa, u iliqroq havoni ko‘tarilishga majbur qilib, yuzada qoladi
Atmosfera frontining yer yuzasi bilan kesishgan qismi front chizigi deyiladi. Atmosfera frontida havo massasining barcha xususiyatlari - harorati, shamollar, namligi, bulutlilik, yoginlar keskin o‘zgaradi. Havo frontlari ikki xil - sovuq va iliq frontlar boiadi (16.1-rasm). Bular tuzilishiga, havoning xarakteri va yoginlariga ko‘ra bir-birlaridan farq qiladi
Agar iliq havo massasi beqaror va yuqori nam miqdoriga ega boisa, ba’zan kuchli momaqaldiroq shaklida yoginlam i keltirib chiqarishi mumkin
Kesishish (uzilish) yuzasi nishabligi, odatda, sovuq frontda boigandagidan ancha yengil boiishiga olib keladi. Aslida esa iliq havo har 100 yoki hatto 200 metrlik gorizontal masofada vertikaliga faqat 1 metrga ko‘tarilishi mumkin. Shunday qilib, frontal ko‘tarilish sovuq front bo‘ylab sodir boiadigan kabi katta boiib rivojlanmaydi.
. Buning natijasi iliq ob-havo iliq frontning o‘tishi bilan bogiiq boiib, u sovuq frontlar bilan bogiiq boigandagidan kam keskin va sekin o‘zgarishga ega. Ikki havo masasi yaqinlashganda va front chegarasi shakllanganda, ular harakatlanmasa statsionar front holati vujudga keladi