Mavzu: hind okeaniga umumiy ta’rif reja: Kirish I. Bob hind okeaniga umumiy ta’rif

1.1 Hind okenining boshqa okeanlar bilan aloqadorligi.
Birinchidan, Hind okeani Yerdagi eng yosh okeandir. U asosan janubiy yarimsharda joylashgan. Uni to'rtta qit'a o'rab oladi. Shimolda - Yevrosiyoning Osiyo qismi, g'arbiy Afrikada, sharqda Avstraliya va janubda Antarktida. Afrikaning eng janubiy nuqtasi bo'lgan Agulhas burnidan va yigirmanchi meridian bo'ylab Antarktidagacha bo'lgan chiziq bo'ylab uning to'lqinlari Atlantika bilan birlashadi. Hind okeani shimolda Tinch okeani bilan Malay yarim orolining gʻarbiy qirgʻogʻidan to. shimoliy nuqta Sumatra orollari va undan keyin Sumatra, Java, Bali, Sumba, Timor va Yangi Gvineya. Sharqiy chegara haqida geograflar orasida juda ko'p bahs-munozaralar bo'lgan. Ammo endi hamma buni Avstraliyadagi Keyp-Yorkdan Torres bo'g'ozi, Yangi Gvineya va undan shimoli-sharqda Kichik Sunda orollari orqali Java, Sumatra va Singapur shahrigacha hisoblashga rozi bo'lganga o'xshaydi. Yangi Gvineya va Avstraliya orollari oʻrtasida uning chegarasi Torres boʻgʻozi boʻylab oʻtadi. Janubda okean chegarasi Avstraliyadan Tasmaniyaning g'arbiy qirg'og'igacha va undan keyin meridian bo'ylab Antarktidaga o'tadi. Shunday qilib, kosmosdan qaralganda, Hind okeani uchburchak shaklida Okeanning eng chuqur joyi Yava botigʻidagi Zond novi, 7729 m.Okean osti yotqiziqlari orasida foraminifera gili koʻp. Soyliklarning chuqur qismlarida chuqur suv qizil gillari, ekvatorial mintaqada radiolyariy gillari tarqalgan. Hind okeanida foydali qazilmalardan Markaziy soylikda temir-marganets konkretsiyalari, Afrika janubiy va Arabiston yarim orol yaqinida fosforit koʻp. Materik sayozligi qumlaridan ilmenit, rutil, sirkoniy, monatsit, magnetit ajratib olinadi. Kassiteritning sochma konlari bor. Qirgʻoqlarda qurilish materiallari: chigʻanoqli ohaktosh, shagʻal, qum, glaukonit, dolomit, ol-tingugurt olinadi. Hind okeani qavzasi, ayniqsa, Jan.-Gʻarbiy Osiyo neft va gazga boy. Okean shelf zonasida ham neft va gaz konlari topilgan.
Gidrologik rejimi. Hind okeani janubiy yarmidagi oqimlar Atlantika va Tinch okeanlardagiga oʻxshash. Subtro-pik yuqori bosim taʼsirida soat millari harakatiga teskari yoʻnalishda aylanma oqimlar tizimi yuzaga kela-di: Janubiy passat, Madagaskar, Mozam-bik, Agulyas, Gʻarbiy Shamollar, Gʻarbiy Avstraliya oqimlari. Okean shimolidagi oqimlarga musson shamollari katta taʼsir koʻrsatadi. Qishda musson oqimining eng katta tezligi 2,1—2,9 km/soatdan oshmaydi, oʻrtacha yillik tezligi 3,6 km/soatga geng. Af-rikaning Shimoli-sharqiy qirgʻogʻi yaqinida Somali oqimi vujudga keladi. Suv qalqishi yarim sutkalik va notoʻgʻri sutkalik xususiyatga ega. Eng katta suv qalqishi Kambey qoʻltigʻida (balandligi 12 m) yuzaga keladi. Hind okeanining shimoli-sharqiy chekkalari kuchli seys-mik zona boʻlganidan sunami koʻp kuzatiladi.
Hind okeanida Janubiy Hind yuqori bosim markazi, Ekvatorial past bosim markazi, Osiyo materigidagi fasliy oʻzga-ruvchan bosim markazi havo qarakatlarini belgilovchi omildir. Qishda xavo bosimi Yevrosiyodan okean markaziga tomon pasayib boradi. Okeanning shimoliy qismida qishki musson shamollari esadi. Yozda Janubiy Osiyo minimumi markazi tarkib topadi. Janubiy Hind okeani maksimumi kuchayadi. Natijada janubidan shimolga shamol esadi. Yerning oʻz oʻqi atro-fida aylanishi natijasida bu shamol Shimoli-sharqqa burilib, yozgi mussonni tashkil etadi. Shamol tezligi 8–9 m/ sek. Janubiy Hind okeani yuqori bosimi 30° dan janubidagi kengliklarda boʻladi. Antark-tika yoni past bosimli markazga yil davomida tezligi 5 m/sek. boʻlgan doimiy gʻarbiy shamollar esadi. Baʼzan shamol tezligi kuchayib, dovulga aylanadi. Kergelen o. va uning yon atrofi dunyoda dovul eng koʻp boʻladigan joy hisoblanadi. Okeanda suv harorati qavo harorati oʻzgarishiga bogʻliq ravishda oʻzgaradi. Suvining temperaturasi yuza qismida 20°, eng janubida 0° dan past. Eng yuqori temperatura Qizil dengiz va Fors qoʻltigʻida kuzatiladi: 30—32°. Shoʻrligi shimoli-gʻarbiy qismida 35,5— 36%g, Qizil dengiz va Fors qoʻltigʻida 40—41’^g, eng kam shoʻrlik Bengaliya qoʻltigʻi va Malayya o.lari atro-fida boʻlib, 30 — 34%g.Hind okeanida muzlar hosil boʻlishi Antarktida yaqinida kuzatiladi va shamol hamda oqimlar taʼsirida avgustda 55° j.k. va fevralda 65—68° j.k.largacha yetib boradi. Aysberg 40 va 80° shq.u.larda ayniqsa koʻp.
Oʻsimliklari va hayvonot dunyosi. Hind okeani 2 ta biogeografik ob-lastga kiradi. Hind—Tinch okean tro-pik oblasti va Antarktika oblasti. Hind— Tinch okean oblasti planktonga boy. Fitoplankton, asosan, diato-meya va peridineya, shuningdek, havorang-yashil suvoʻtlardan iborat. Radio-dyariy, foraminifera, amfipodalar ayniqsa koʻp. Moʻʼtadil va antarktika mintaqalarida eng koʻp tarqalgan planktonlar diatomeyalardir. Fitobentoslardan tropik mintaqada sargasslar, turbinariylar tarqalgan. Ohaktoshli suvoʻtlar marjonlar bilan birga marjon qurilmalarini hosil qiladi. Hind okeanining suzib yuruvchi jonivorlari ham juda xilma-xil. Baliqlardan sardinella, anchous, stavrida, mayda tuneplar, kefal. dengiz laqqa baliqlari bor. Tosh-baqa, dengiz ilonlari yashaydi. Sut emizuvchilardan kit, kashalot, del-fin, tyulen, dengiz fillari mavjud. Qushlardai chayka, baklan, albatros, janubida pingvinlar yashaydi. Endemik hayvon koʻp: ignaterililar, mollyus-kalar, marjonlarning koʻp oilalari, baliqning 20 ta oilasi endemikdir. Antarktika oʻlkasidagi 90% baliq ep-demik hisoblanadi.
Iqtisodiy gyeografik ochyerk. Hind okeanining biologik mahsuldorligi turli qismlarida turlicha. Oke-anping qirgʻoqboʻyi qismlari, ayniqsa, shimoliy qirgoqboʻyi mahsuldor boʻlib, sutkasiga 250–500 mg/m:ga teng. Eng yuqori biologik mahsuldorlik Arabiston dengizida, sutkasiga 600 mg/m2. Hind okeanining biologik boyliklari Atlantika va Tinch okeanlarnikidai kam emas. Biroqtoʻliqfoydalanilmaydi. Jahopda ovlanadigan baliqning 3— 5%, yaʼni 3 mlm. t si Hind okeaniga, uning 1,5 mln. t si Hindistonga toʻgʻri keladi. Yaqin va Oʻrta Sharq shelf zonasida neft va gazning yirik konlari topilgan. Hindiston, Sharqiy Afrika, Gʻarbiy Avstralim shelf zonalari istiqbolli hisoblanadi. Hindiston, Shri Lanka, Gʻarbiy Avstraliyaning sohil qismidagi qumlar ilmenit, pirkon, rutil va monatsit sochilmalariga boy. Okeanning markaziy chuqur qismidagi temir-marganets kon-kretsiyalar jadal ravishda qazib olinmoqda.
Hind okeanining transport ahamiyati katta. Hind okeanidan oʻtgan tranzit yoʻllar Atlantika va Tinch okean portlarida tugaydi. asosiy dengiz yoʻllari okeanning shimoliy qismida kenglik boʻylab, Fors qoʻltigʻidan Afrika qirgʻoqlari orqali Atlantika okeaniga oʻtadi. Suvaysh kanali orqali oʻtgan suv yoʻli ham muhim ahamiyatga ega. Hind okeani qirgʻoqlarida Rastannura (Saudiya Arabistoni), Xark (Eron) va boshqa maxsus neft portlari, Adan, Mumbay, Kal-kutta, Karochi, Yangon va boshqa universal portlar joylashgan.
Hind okeanining asosiy ekologik muammolaridan biri okean suvining turli chiqindilar bilan ifloslanib borayotganligi. Bunda neft va uning mahsulotlari bilan ifloslanish 1-oʻrinda. Sanoat chiqindilari bilan birga suvga koʻp miqdorda mis, rux, margimush, surma, vismut tushadi. Ular muhitning fizik-kimyoviy holatiga taʼsir koʻrsatadi. Okean suvini, xususan, Fors qoʻltigʻi suvini chiqindilar bilan if-loslanishiga qarshi kurashish uchun 1978-yilda Kuvayt protokoli imzolandi. 1981-yilda shunday shartpoma Qizil dengiz va Adan qoʻltigʻi haqida ham tuzilgan. 1983-yilda Vellingtonda Antarktika florasi va faunasini muho-sraza qilish toʻgʻrisida konvensiya imzolandi. 1984-yilda Sharqiy Afrika qirgʻoqlari yaqinidagi suv muhitini muhofaza qilish rejasi tuzildi. Bularga muvofiq okeanning turli qismlarida tabiat, hayvon va oʻsimliklarni muhofaza qilish maqsadida rezer-vatlar tashkil etilgan.
Oʻrganilish arixi. Hind okeani haqidagi lastlabki tasavvurlarga uning sohillarida yashagan xalkdar ega boʻlganlar. Ular savdo va harbiy maqsadlarda Hind okeanining turli qismlarida suzishgan. Miloddan avvalgi 5—4- ming yilliklarda Mesopotamiyada yashagan shumerlar Fors qoʻltigi va Arabiston dengizida suzganlar. Finikiyaliklar esa miloddan avvalgi 4-asrda Qizil dengizdan chiqib, Afrikaning sharqiy va janubiy qirgʻoqlari boʻylab aylanib chiqqanlar. Oʻrta dengiz boʻyida yashagan xalqlar okeanla musson shamollardan foydalanib suzishgan. Yunop va rimliklar Ben-galiya qoʻlgigi orqali Janubi-Sharqiy Osiyo va Xitoy bilan aloqalar oʻrnatganlar. Arablar 1— 8-asrlarla okean toʻgʻrisida juda koʻp maʼlumot toʻplashgan. 1441-yilla Abdurazzoq Samarqandiy Hindistonga dengiz orqali sayohat qilgan. Hind okeani va uning sohillari va Hindiston toʻgʻrisida goʻplagan maʼlumotlarini "Ikki saodatli yulduzning balqishi va ikki dengizning qoʻshilishi" asarining 2 bobida bayon etgan. Undan 27 yil keyin Hind okeaniga Afanasiy Nikitin, 56—57 yildan soʻng portugaliyalik sayyoh Vasko da Gama borgan. Ibn Mojid ham oʻz asarlarida Qizil dengiz, Fors qoʻltigʻi, Hind okeanida kemalarning suzish yoʻnalishlarini tavsif-lab bergan.
Hind okeani qirgʻoqlarini aniqpash, geogra-fiyasini oʻrganishga bagishlangan dengiz ekspeditsiyalari 18-asr oxirlaridan boshlandi. 1772—75 yillarda J.Kuk, 1803—06 yillarda I.F.Kruzenshtern va Yu.F.Lisyanskiy, 1815-16 va 1823-26 yillarda O.Ye.Kotsebu tadqiqot ishlari olib borishdi. 19—20-asr boshlarida Hind okeanini oʻrganish ishlari kengaydi. 1857—69 yillarda Arabiston dengizi va Bengaliya qoʻltigʻida suv osti telegraf kabellarini oʻtkazish maqsa-dida okean tubi oʻrganildi. 1898—99 yillarda Germaniya tashkil etgan chuqur suv ostini oʻrganish ekspeditsiyasi Sharqiy Hindiston va Arabistoi — Hindiston suv osti togʻlarini kashf etdi. 1906-yilda yana bir nemis kemasida olib borilgan oʻlchash ishlari natijasida Yava botigʻi kashf etildi. 20-asrda Hind okeanini Xalqaro geofizika yili dasturi asosida "Ob", "Lena" kemalarida tashkil etilgan ekspeditsiya oʻrgandi. 1959—60 yillarda AQSH oke-anshunoslari Gʻarbiy Hind sun osti tizma togʻlaripi kashf etdilar. 1960— 65 yillarda Hind okeanida Xalqaro ekspsditsiya boʻlib, uning dasturiga okeapni har tomonlama toʻliq oʻrganish kirtildi, unda 20 ga yaqin mamlakat olimlari ishtirok etdi. Ekspeditsiya 2000 dan ortiq okeanologik stansiya tashkil qildi. Hozirgi vaqtda suv osti apparatlari yordamida ham kuzatish ishlari olib borilmoqda. 2004-yil dekabrda roʻy bergan zilzilalar va sunamidan keyin oke-anni oʻrganish yana ham kuchaytirildi.
1.2 Hind okeaning o’simliklari va hayvonlari.
Hind okeanining tabiati xilma-xil va juda qiziqarli. Bu yerda doimiy qurg‘oqchilik va suv toshqinlariga o‘rganib qolgan hayvonlar va o‘simliklar yashaydi.Hind okeanining ko'plab tropik qirg'oqlari mangrovlar yoki rizoforalar bilan ifodalanadi.Bu hududda hayvonlarning ko'plab navlari qisqichbaqalar yashaydi. Mudskipper deb nomlangan baliq Hind okeanining mangrov mintaqasining deyarli butun hududida yashaydi.Tropik suvlarning sayoz joylarida marjonlar baliq va ularda yashovchi ko'plab umurtqasiz hayvonlar bilan ildiz otgan.Mo''tadil zonalarda jigarrang, ko'k-yashil o'sadi va ularning ko'pchiligi laminariya, mikrokistis va fukusdir. Fitoplanktonlar orasida diatomlar, tropik zonalarda esa peridiniyalar ustunlik qiladi.Hind okeani buyuk kashshoflar tomonidan kashf etilgan birinchi okeandir. Bugungi kunda Hind okeani Yer suv sathining 20% ​​ga yaqinini egallaydi va dunyodagi uchinchi yirik okean havzasi hisoblanadi. Hind okeanining katta qismi Janubiy yarimsharda joylashgan. Hind okeani Afrika, Osiyo, Antarktida va Avstraliya qirg'oqlarini yuvadi. Hind okeani neft va gaz konlariga boy. Neft va gazning eng katta geologik zaxiralari Fors ko'rfazining suvlarida joylashgan. Bundan tashqari, Avstraliya va Bangladeshning javonlarida bir nechta neft konlari mavjud. Hind okeani havzasiga kiruvchi deyarli barcha dengizlarda gaz konlari topilgan. Bundan tashqari, okean boshqa foydali qazilmalarning konlariga boy.
Hind okeanining qiziq tomoni shundaki, vaqti-vaqti bilan uning yuzasida ajoyib nurli doiralar paydo bo'ladi. Olimlar hali bu hodisalarning paydo bo'lishining mohiyatini tushuntira olishmadi. Taxminlarga ko'ra, bu doiralar planktonning katta kontsentratsiyasi natijasida yuzaga keladi, ular suzishga moyil bo'lib, sirtda yorqin doiralarni hosil qiladi.
Ikkinchi jahon urushi Hind okeanini ham chetlab o‘tmadi. 1942 yil bahorida Hind okeani suvlarida Hind okeaniga reyd deb nomlanuvchi harbiy operatsiya bo'lib o'tdi. Operatsiya davomida Yaponiya imperatorlik dengiz floti Britaniya imperiyasining sharqiy flotini mag'lub etdi. Bu okean suvlarida sodir bo'lgan yagona harbiy janglar emas. 1990 yilda Qizil dengiz suvlarida Sovet artilleriya kemasi "AK-312" va Eritreyaning qurolli qayiqlari o'rtasida jang bo'lib o'tdi.
Hind okeanining tarixi boy va qiziqarli. Okean suvlari insoniyatning boy tarixida ochilmagan ko'plab sir va sirlarni o'z ichiga oladi. Sohil aholisi uzoq vaqtdan beri iqtisodiy faoliyat bilan shug'ullangan. Bugungi kunga qadar baliq ovlash va dengiz mahsulotlari Hind okeani tomonidan yuvilgan ko'plab mamlakatlar iqtisodiyoti uchun katta ahamiyatga ega. Okeanning chuqurligi odamlarga boy sovg'alar beradi, masalan, Shri-Lankada, Avstraliyaning shimoli-g'arbiy qismida va Bahrayn orollarida marvarid va marvaridlarni jadal qazib olish ishlari olib borilmoqda.Antarktida yaqinida odamlar kit ovlash bilan faol shug'ullanadi va ekvator yaqinida orkinos baliq ovlanadi.Fors ko'rfazida quruqlik va suv osti neftning boy manbalari mavjud.
Hind okeanining yarmidan ko'pi tropik va subtropik zonalarda joylashganligi sababli uning suv osti dunyosi tur jihatidan juda boy va xilma-xildir. Tropikdagi qirg'oq zonasi ko'plab qisqichbaqalar koloniyalari va noyob baliqlar - balchiqlar bilan to'la. Marjonlar sayoz suvlarda yashaydi, mo''tadil suvlarda esa turli xil suv o'tlari o'sadi - kalkerli, jigarrang, qizil.Hind okeanida qisqichbaqasimonlar, mollyuskalar va meduzalarning oʻnlab turlari yashaydi. Okean suvlarida juda ko'p dengiz ilonlari yashaydi, ular orasida zaharli turlari ham mavjud.Akulalar Hind okeanining alohida faxridir. Uning suvlari bu yirtqichlarning ko'plab turlari, xususan, yo'lbars, mako, kulrang, ko'k, katta oq akulalar va boshqalar tomonidan haydaladi. Hind okeani to'rtta qit'a o'rtasida joylashgan - shimolda Evroosiyo (materikning Osiyo qismi), janubda Antarktida, g'arbiy va sharqda Avstraliya bilan Afrika va Hind-Xitoy yarim oroli va Avstraliya o'rtasida joylashgan orollar va arxipelaglar guruhi.
Hind okeanining katta qismi janubiy yarimsharda joylashgan. Atlantika okeani bilan chegara Igolni burnidan (Afrikaning janubiy nuqtasi) 20-meridian boʻylab Antarktidagacha boʻlgan shartli chiziq bilan belgilanadi. Tinch okeani bilan chegara Malay yarim orolidan (Indochina) Sumatraning shimoliy nuqtasiga, so'ngra chiziq bo'ylab o'tadi. Sumatra, Java, Bali, Sumba, Timor va Yangi Gvineya orollarini bog'laydi. Yangi Gvineya va Avstraliya o'rtasidagi chegara Torres bo'g'ozi orqali, Avstraliyaning janubida - Keyp Xaudan Tasmaniyagacha va uning g'arbiy qirg'og'i bo'ylab va Yujni burnidan (Tasmaniyaning eng janubiy nuqtasi) meridian bo'ylab Antarktidagacha o'tadi. Hind okeani Shimoliy Muz okeani bilan chegaradosh emas.
Hind okeanining to'liq xaritasini ko'rishingiz mumkin.Hind okeani egallagan maydoni - 74917 ming kvadrat kilometr - uchinchi yirik okeandir. Okeanning qirg'oq chizig'i biroz chuqurlashtirilgan, shuning uchun uning hududida chekka dengizlar kam. Uning tarkibida faqat Qizil dengiz, Fors va Bengal ko'rfazlari (aslida bu ulkan chekka dengizlar), Arab dengizi, Andaman dengizi, Timor va Arafura dengizlari kabi dengizlarni ajratib ko'rsatish mumkin. Qizil dengiz havzaning ichki dengizi, qolganlari chekka.Pastki relyef ancha monoton, sharqiy qismi g'arbiy qismiga qaraganda tekisroq. Avstraliya va Okeaniya mintaqasida ko'plab qirg'oqlar va banklar mavjud. Pastki tuproq boshqa okeanlar tuprog'iga o'xshaydi va quyidagi turlarni ifodalaydi: qirg'oq cho'kindilari, organik loy (radiolar, diatom) va gil - katta chuqurlikda ("qizil loy" deb ataladi). Sohil konlari 200-300 m chuqurlikdagi sayoz joylarda joylashgan qumdir.Loy konlari marjon binolari joylarida yashil, ko'k (toshli qirg'oqlar yaqinida), jigarrang (vulqon zonalari), engilroq (ohak borligi sababli) bo'lishi mumkin. Qizil loy 4500 m dan ortiq chuqurlikda uchraydi.U qizil, jigarrang yoki shokolad rangiga ega.
Orollar soni bo'yicha Hind okeani boshqa barcha okeanlardan past. Eng yirik orollar: Madagaskar, Seylon, Mavrikiy, Sokotra va Shri-Lanka qadimgi qit'alarning parchalaridir. Okeanning markaziy qismida vulqon kelib chiqishi kichik orollar guruhlari, tropik kengliklarda esa marjon orollari guruhlari mavjud. Orollarning eng mashhur guruhlari: Amirante, Seyshel orollari, Komorno, Reunion, Maldiv orollari, Kokos.
suv harorati okeandagi oqimlar iqlim zonalari bilan belgilanadi. Sovuq Somali oqimi Afrika qirg'oqlari yaqinida joylashgan bo'lib, bu erda suvning o'rtacha harorati + 22- + 23 ° C, okeanning shimoliy qismida sirt qatlamlarining harorati + 29 ° C gacha ko'tarilishi mumkin, ekvatorda - + 26- + 28 ° C, janubga qarab, Antarktida qirg'og'ida -1 ° C gacha tushadi.
Hind okeanining flora va faunasi boy va xilma-xildir. Ko'pgina tropik qirg'oqlar mangrovlar bo'lib, ularda o'simliklar va hayvonlarning maxsus jamoalari shakllangan, ular muntazam suv toshqini va drenajlarga moslashgan. Ushbu hayvonlar orasida ko'plab qisqichbaqalar va qiziqarli baliqlarni - okeanning deyarli barcha mangrovlarida yashaydigan loyqalarni qayd etish mumkin. Sayoz tropik suvlarda marjon poliplari, jumladan, ko'plab rif quruvchi marjonlar, baliqlar va umurtqasizlar yashaydi. Mo''tadil kengliklarda, sayoz suvda qizil va jigarrang suv o'tlari ko'p o'sadi, ular orasida eng ko'p laminariya, fukus va gigant makrokistlar mavjud. Fitoplankton tropik suvlarda peridiniylar va mo''tadil kengliklarda diatomlar, shuningdek, ba'zi joylarda zich mavsumiy agregatsiyalarni hosil qiluvchi ko'k-yashil suvo'tlar bilan ifodalanadi.
Umurtqasizlar turli xil mollyuskalar (pteropodlar, sefalopodlar, qopqoq va boshqalar) bilan ifodalanadi. Ko'p meduza va sifonoforlar. Ochiq okean suvlarida, Tinch okeanida bo'lgani kabi, uchuvchi baliqlar, orkinoslar, delfinlar, yelkanli qayiqlar va nurli hamsilar juda ko'p. Ko'plab dengiz ilonlari, shu jumladan zaharli ilonlar mavjud, hatto odamlarga hujum qilishga moyil bo'lgan taroqli timsoh ham mavjud.Sutemizuvchilar ko'p son va xilma-xillik bilan ifodalanadi. Bu erda turli xil kitlar, delfinlar, qotil kitlar va sperma kitlar mavjud. Ko'p pinnipeds (mo'ynali muhrlar, muhrlar, dugonglar). Ketasianlar, ayniqsa, okeanning sovuq janubiy suvlarida ko'p bo'lib, u erda krill oziqlanish joylari mavjud.Bu yerda yashovchilar orasida dengiz qushlari frigate qushlar va albatroslarni, sovuq va mo''tadil suvlarda esa pingvinlarni qayd etish mumkin.
Hind okeani faunasining boyligiga qaramay, bu mintaqada baliqchilik va baliqchilik yomon rivojlangan. Hind okeanida baliq va dengiz mahsulotlarining umumiy ovlanishi dunyo ovining 5% dan oshmaydi. Baliq ovlash faqat okeanning markaziy qismida orkinos baliq ovlash va kichik baliq ovlash guruhlari va qirg'oqlar va orol mintaqalarining alohida baliqchilari bilan ifodalanadi.
Ayrim joylarda (Avstraliya qirgʻoqlari, Shri-Lanka va boshqalar) marvarid qazib olish rivojlangan.
Okeanning markaziy qismining chuqurligi va pastki qatlamida ham hayot mavjud. O'simlik va hayvonot dunyosining rivojlanishiga ko'proq moslashgan yuqori qatlamlardan farqli o'laroq, okeanning chuqur dengiz hududlari hayvonlar dunyosining kamroq sonli shaxslari bilan ifodalanadi, ammo turlar bo'yicha ular sirtdan ustun turadi. Hind okeanining tubidagi hayot, shuningdek, butun Jahon okeanining chuqurligi juda kam o'rganilgan. Mahalliy hayot shakllari haqida faqat chuqur dengiz trollarining tarkibi, vannalar va shunga o'xshash qurilmalarning ko'p kilometr chuqurlikdagi noyob sho'ng'izlari haqida gapirish mumkin. Bu erda yashaydigan hayvonlarning ko'p shakllari bizning ko'zlarimiz uchun g'ayrioddiy bo'lgan tana va organlar shakllariga ega. Katta ko'zlar, tananing qolgan qismidan kattaroq tishli bosh, tanadagi g'alati suzgichlar va o'smalar - bularning barchasi hayvonlarning okean tubidagi dahshatli zulmat va dahshatli bosim sharoitida hayotga moslashishi natijasidir.

II.BOB. HIND OKEANIGA TASIR ETUVCHI OMILLAR.

2.1 Hind okenining insoniyatga ta’siri.
Sayyoraning eng yosh va eng issiq okeanlari Hind Okeani. Uning ko'p qismi Janubiy yarim sharda joylashgan, shimolda u qit'aga to'g'ri keladi. Shuning uchun odamlar uni juda ko'p dengiz qirg'og'iga bo'linadigan katta dengiz deb hisoblashadi. Hind okeanining iqlimi plyajlar uchun eng mos keladi. Bu katta suv havzasida dunyodagi sayyohlar tomonidan tanlangan uzun orollarning rekord miqdordagi soni ko'rsatilgan. Hind okeanining iqlimi o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, u o'simlik va hayvonot dunyosi jihatidan eng yorqin va o'ziga xosdir. Shuning uchun endi biz epithetslardan chalg'itilmaymiz, ammo batafsilroq bu ajoyib rezervuarning barcha qirralarini ko'rib chiqamiz.

UMUMIY MA'LUMOT

Geografiya bizga suv omborining holatini va parametrlarini tushunishimizga yordam beradi. Hind okeani Tinch okeanidan va Atlantikadan keyin sayyoradagi uchinchi o'rinda turadi. U Yerning suv zonasining 20 foizini egallaydi. Uning maydoni 76,17 mln. Kvadrat kilometrni tashkil etadi va hajmi 282,65 kubometrga etadi. Okeanning eng chuqur nuqtasi Sunda xandig'ida va uning chuqurligi 7729 metrni tashkil etadi. Okean har tomondan, qit'alarga tegadi: g'arbda - g'arbiy Afrika, shimolda - Osiyo, sharqda esa Avstraliya bilan chegaradosh, janubda esa Antarktida muzliklari bo'ylab (ba'zi olimlar Janubiy Okeanga boradi deb hisoblashadi). Hind okeanining bu holati havo sharoitlari va oqimlarini keltirib chiqaradi, ularning aksariyati issiqdir.
ad


Hind okeanidagi oqim yo’nalishlar. 1-rasm
Buyuk geografik kashfiyotlar davrigacha Hind okeani odamlarga butun dunyodagi qirg'oqlarni yuvadigan katta dengiz sifatida taqdim etildi. Uning sohillarida ilk jahon shaharlarining birinchi shahar davlatlari tug'ildi. Bundan tashqari, insoniyat tarixidagi birinchi kemalar va qayiqlar bu "dengiz" suviga tushib ketgan. O'shandan buyon Hind okeanining iqlimi o'zgarmadi. Asrlar mobaynida juda iliq va xotirjam bo'lgani uchun, XV asrda uning suvlarida geografik kashfiyotlar deb atalgan davr boshlangan. Okeanning birinchi gumbazi Vasco da Gama, keyinchalik Jeyms Kuk va boshqalarni kashf eta boshladi. Bu ulkan suvi, uning florasi va hayvonot dunyosining bir xil qismini o'rganish faqat XIX asrda boshlangan. Keyinchalik, tadqiqotchilar mahalliy suvlarning iliq ekanliklarini aniqlashdi, chunki okeanning asosan tropikada bo'lgani uchun emas. Uning pastki qismida yong'inga olib keladigan lava eritmokda bo'lgan qobig'ining yoriqlari buziladi. Shunday qilib, er yuzidagi issiq havo va er qobig'idan chiqqan issiqlik suvni katta isitadi, ularni dengizda yashovchilar uchun ham, plyajni sevuvchilar uchun ham foydali qiladi.

Hayvonot olami. 2-rasm

KO'RFAZ, DENGIZ, OROLLAR

Hind Okeanining muhim va juda katta qismi uning ko'p sonli dengizidir. Umuman olganda, ular suv zonasining 15 foizini egallaydi va qo'shni qit'alar qirg'og'ida, shuningdek ko'plab arxipelagonlar orasida joylashgan. Keling, barcha dengiz va koyları soat yo'nalishi bo'yicha ko'rsatamiz. Qizildan boshlaylik - shimoliy va eng sho'r. Keyinchalik, Arab dengizi, yoki Fors ko'rfazi, Lajadyan dengizi, Bengal ko'rfazida, Andaman dengizida, Timor dengizi, Arafura dengizi yoki Carpentaria ko'rfazida, Buyuk Avstraliya xududida, Mawson dengizi, Davis, Hamdo'stlik va Kosmonavtlar tomonidan kuzatiladi. Bu kabi qo'shni suv omborlari nafaqat qit'alarning qirg'oqlariga, balki orollarga ham bog'liq. Ulardan eng kattasi Madagaskar. Shundan keyin Zanzibar, Shri-Lanka, Filippin, Andaman orollari, Sokotra, Komor, Shoh, Seychellar, Maldiv va boshqalar. 

GEOLOGIK TUZILISH 3-RASM

Hind Okeanining xususiyatlari suv osti ostidagi turli-tuman yordamlarda joylashgan. Uning suv sathida litosfera plitalarining bir- biriga bog'langan ko'plab tektonik yoriqlar mavjud . Shu tufayli okeanning turli qismlarida ob-havoga, suv rangiga, o'simlik va hayvonot dunyosiga ta'sir etuvchi turli xil tublar mavjud. Okeanning uchta bo'lagini ajratib turing:

Afrika qismi. Raf va aniq qit'a yamog'i bor. Ushbu taglik asosan tekis bo'lib, faqat kichik tepaliklar mavjud. Sohildan narida joylashgan eng qadimgi dengiz qirg'oqlari bo'lib, ularning ko'pchiligi er yuzasiga suyuq vulkanlar ko'rinishida va mercan bilan to'lib-toshgan. Ularning eng mashhurlari - Seychelles.
Hind-avstraliyalik qism. Ushbu segmentda, raf juda tor, Osiyo qirg'og'i yaqinida joylashgan va keskin burchakka ega. Okeanning bu qismi eng keng tarqalgan bo'lib, u konus shaklida namoyon bo'lgan ko'plab tizmalari, balandliklari va tushkunliklarini o'z ichiga oladi. Ularning ba'zilari materik orollarini (Rojdestvo orolining) tashkil etadigan yuzaga keladi.
Antarktika qismi. Dunyoning eng sovuq qit'asining qirg'oqlarida okean kanyonlar orqali kesiladi va bu orqali Antarktida oqimining suvlari oqadi. Qit'a sohilida joylashgan chuqur xandaq, katta tekislikka aylanadi

REZERVUARNING IQLIM ZONASI 4-RASM

`Bu masalani yaxshiroq tushunish uchun Hind okeani xaritasini olishimiz kerak. Uning ma'lumotlariga asoslanib, biz suvning katta qismini Janubiy Yarimferada joylashganligini ko'ramiz. Shimolda uchinchi katta okean faqatgina tropik va pastki zonalarga to'g'ri keladi . Keyin ekvatorning o'zi - sayyoramizning eng issiq hududi - kesib o'tadi. Janubiy yarim sharda okean subtissoriy, tropik, subtropik, mo''tadil, subantarktik va antarktikka bo'linadi. Shuni ta'kidlash kerakki, okean okeanining mo''tadil zonasi katta miqdorda tushiriladi. Bu joylar shartli ravishda Antarktidani qamrab olgan halqalar deb ataladi. Ularning hammasi sovuq oqim va hatto sovuqlar bilan mashhur.

SHIMOLIY TROPIKLAR 5-RASM

Hind okeanining iqlimini ushbu tabiiy hududdan ko'rib chiqamiz, bu esa sayyohlar tomonidan eng ko'p tashrif buyuradigan joy. U g'arbda Fors ko'rfazi va sharqda Andaman dengizining qirg'og'ida, shuningdek barcha qo'shni hududlarda joylashgan. Bu maydon musonon rivojlanishining klassik maydoni. Qishda ular o'rtacha tezligi bor, shuning uchun mintaqa deyarli doimo bulutsiz va quruq bo'ladi. Yozda ularning kuchi ko'payadi, buning natijasida tez-tez nafaqat yomg'ir, balki tornado ham. Xind okeanining bu mintaqadagi iqlimining o'ziga xos tomoni shundaki, g'arbiy qism sharqqa qaraganda ancha quruq va sho'rdir. Bu erda yuqori harorat (32-34 daraja) ko'tariladi va faqat 500 mm yomg'ir tushadi. Viloyatning sharqida, aksincha, ko'pincha qish mavsumida ko'proq yog'ingarchiliklar yuz beradi, buning natijasida ko'plab suv omborlarining sho'rlanishi kamayadi.