Uchinchi qism — kuzatish haqidagi fan (optika) — u ham geometriyaga tegishli, figuralarning shakllari, obyektlar orasidagi masofalarni yorug’lik va nurdan foydalanib o’rganadi. To’rtinchi qism — geometriya haqidagi fan — «Bu osmon harakatidagi fan. Unga asosan biz sayyoralarning yili va o’z osmonlarida qarama-qarshi turishlari, harakatlari va turlarini o’rganamiz» Osmon harakatlarini orifmetika va geometriya yordamida bilish mumkin. Beshinchi qism — musiqa ilmi. Musiqa ilmining matematikaga kiritilishini sababi Forobiy kuylar garmoning matematik prinsplarini o’rganadi. “Musiqa haqidakatta kitob” asarida kuylar garmoniyasining turli jadvallari va geometrik chizmalarini ham keltiradi. Oltinchi qism — og’irlik haqidagi fan. U og’irlik birligi o’lchamlari masalasi va yuklarini bir joydan ikkinchi joyga ko’chirish masalalari bilan shug’ullangan. Yettinchi qism — mexanika haqidagi fan. Bunda Forobiy sodda mexanizmlarni yasash usullarini ko’zda tutadi. “Ilmlarning kelib chiqish tasnifi” kitobining to’rtinchi bobi — tabiiy va ixtiyoriy fanlar, beshinchi bobi — shahar, davlat haqida. FOROBIYNI ANIQ FANLARGA QO’SHGAN XISSASI, ASARLARI Forobiy bundan tashqari geometriyaga doir anchagina asarlar yozgan. “Hajm va miqdor haqida so’z”, “Fazo geometriyasiga kirish haqida qisqartma kitob”, “Tatbiqlar kitobi” va “Geometrik figuralarning nozik sirlari va aqliy mohir usullari kitobi” shular jumlasidandir. Forobiy “Tatbiqlar kitobi” da asosiy trigonometrik chiziqlar, ularni hosil qilish va shu chiziqlar bilan bog’liq trigonometrik jadvallarni tuzish qoidalarini beradi. “Geometrik figuralarning tabiiy nozik sirlari va aqliy mohir usullari kitobi” da esa turli geometrik fuguralar — doira, uchburchak, to’rtburchak, kvadrat, sferalarni yasash usullari bilan shug’ullanadi. Bundan tashqari Forobiy Evlidning “Negizlar” iga, Ptoleyning “Almagest” asariga sharxlar yozgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
