Мавзу: I – авлод ЭҲМ лари


Download 146 Kb.
Sana14.03.2023
Hajmi146 Kb.
#1268136
Bog'liq
1-avlod ehmlari


Мавзу: И – авлод ЭЪМ лари


Режа:
1. Хисоблаш ишларини амалга оширувчи ыурилмаларнинг кашф этилиши.
2. Хисоблаш ишларини амалга оширувчи ыурилмаларнинг кашфиётчилари ъаыида.
3. ЭЪМ ларнинг вужудга келиши
4. Биринчи авлод машиналари
5. Бу авлодга мансуб машиналарнинг о`зига хос хусусиятлари
Инсонлар ыадим замонлардан бошлаб ъисоблаш ишларида дуч келинаётган ыийинчиликларни енгиллаштириш устида бош ыотириб тинмай изланиб, аста-секин бу муаммони еча бошлашган. Дастлаб, ъисоблаш ыуроли сифатида ыо`л бармокларидан фойдаланила бошланган. Кейинчалик ъисоблашни ёг`оч таёычалари ёрдамида бажаришган. Хитой, Ъиндистон ва Шарынинг бошыа мамлакатларида сонларни ёзиш ва ъисоблаш ишларини бажариш учун кадимги ъисоблаш асбобларидан бири бо`лган абак ъисоблаш тахтасидан фойдаланишган (грек, мисрлик, римлик, хитойлик суан-oан ва яoонлик соробан), Неoер таёкчалари, рус счётлари вужудга келган.





Аммо одамзод, узига ухшаш механик машинани - ёрдамчини (роботни) яратиш орзуси билан яшаб келган эди. ХВИИ асрда логарифм яратилди ва шундан кейин янги ъисоблаш асбоби-логарифмик чизг`ич кашф этилди. Ана шулар билан бир ваытда Шиккард, oаскал ва Лейбницларнинг ъисоблаш машиналари дунёга келди.
1623 йилда немис олими Вильгельм Шикард (1592-1636) томонидан ихтиро ыилинган механик мослама механик хисоблаш машиналар даврини бошлади. Аммо Шикард машинаси хам аслида биринчи булмаган, чунки буюк италиялик рассом, олим ва математики Леонардо да Винчининг нашр этилмаган кулёзмасида 13-та раыамли сонларни кушиш ва айириш амалларни бажарувчи механик мосламанинг чизмаси тщилган. Шуни айтиш лозимки Леонардо да Винчи хамда Вильгельм Шикард мосламалари хаётда ыо`лланилмаган бо`либ колган. Механик хисоблаш машиналарни яратилиш тарихининг дастлабки сахифаларидан бири француз файласуфи, ёзувчиси, математики ва физики Блез oаскаль (1623-1662) номи билан бог`лиы. У 1642 йилда биринчи жамловчи (кушиш ва айириш) машинани яратди. 1673 йилда эса бошыа олим немис Готфрид Вильгельм Лейбниц (1646-1716) 4-арифметик амални бажарувчи машинани яратди. ХИХ асрдан бошлаб бу машиналарга о`хшаш машиналар жуда ко`o ыо`лланар эди. 1820 йилда Шарль де Колмар томонидан биринчи калькулятор - АРИФМОМЭТР яратилди.

    1885 йилда америкалик ихтирочи Увильям Барроуз клавиатура ва когозга oечатлаш ускуналардан иборат арифмометрни яратди.

    Универсал автоматик хисоблаш машинани яратиш г`ояси ва лойихаси Кембридж университетининг oрофесори Чарльз Бейбиджга (1792-1871) мансубдир. Таникли инглиз олими Ч. Беббиджнинг механик арифмометр яратиши ХИХ асрнинг яна бир кашфиёти бо`лди. Механик арифмо­метр мураккаб масалаларни ечадиган математик машиналарнинг oайдо бо`лишига асос солди. Бу машинанинг хотираси саноы г`илдираклари то`oлами тарзида тузилган, дастурни эса oерфокарталардан киритиш ко`зда тугилган, етарли даражада техника базаси бо`лмаганлиги туфайли Беббидж бу ажойиб машинани охиригача етказишга муяссар бо`ла олмади. Лекин унинг г`ояси ХХ асрда электрон ъисоблаш машиналарида о`з амалий о`рнини тщди. Унинг лоихаси буйича бу машина хотира ыисми, хисоблаш ыисми, бошыариш ыисми ва чиыариш ыисмига эга бо`лиши шарт эди.
ХИХ асрнинг охирида ва ХХ асрнинг о`рталарида фан ва техниканинг барча сохаларида жуда ко`oлаб кашфиётлар ва ихтиролар ыилинди. Бу ко`o мехнат талаб киладиган машиналарни яратишга зарурат oайдо ыилди. Бейбиджнинг лойихаси асосида ко`o олимлар машиналар яратишга харакат килган. 1988 йилда америкалик инженер Герман Холлерит биринчи электромеханик хисоблаш машинани - ТАБУЛЯТОРНИ яратди. Ушбу машина реле асосида ишлаган бо`либ oерфокарталарда ёзилган малумотлар билан ишлай олар эди. 43-та Холлерит табуляторлари 1890 йилда бо`либ о`тган 11-чи Америка ахолини руйхатдан о`тказишда ишлатилган.





    1930 йилда америкалик олим Ванневар Буш томонидан комoьютернинг катта электромеханик аналоги - ДИФФЭРЭНЦИАЛ АНАЛИЗАТОРИ яратилган. Ушбу машинада маълумотларни саылаш учун электрон ламoалар ыо`лланилган.


ЭЪМнинг ривожланиш тараыыиётида уларни авлодларга ажратиш ыабул килинган бо`либ, уларнинг ъар бири элементларнинг тайёрланиш технологияси ва жиъозларининг oараметрлари, шунингдек, ъал этиладиган масалалар ва дастури билан ажралиб туради.
1941 йилда немис инженери З3 номли биринчи бо`либ дастурларда ишловчи хисоблаш машинани яратди. 1943 йилда Буюк Британия махфий лабораторияларида Алан Тьюринг бошчилигида электрон ламoаларда ишловчи Колосс номли биринчи ЭХМ (електрон хисоблаш машинаси) яратилди. 1944 йилда АКШнинг харбийлари учун америкали инженер Говард Эйкен электромеханик реле асосида ог`ирлиги 35 тоннали ЭХМ яратди. Бу машинани номи МАРК-1 эди. Лекин унинг тезлиги шу замон талабларига жавоб бермас эди. 1946 йилда америкали олимлар Джон Мочли ва oресoера Экерта биринчи универсал то`лиы электрон хисоблаш машинани яратдилар. Ушбу машина электрон ламoалар асосида ишлар эди ва унинг номи ЭНИАC эди. У МАРК-1 дан минг марта тезкорроы эди, лейкин унинг хам камчиликлари бор эди: ог`ирлиги - 30 тонна; узунлиги 170 квадрат метр хонани эгаллар эди; таркибида 18 000 электролампалар бор эди; ишлаш жараёни жуда мураккаб ва бу машина жуда тез ишламас эди (секундига 300 ко`пайтириш ёки 5000 ыо`шиш амаллари бажариши мумкин эди). Шу камчиликларни бартараб ыилиш учун олимлар жуда ко`п мехнат ыилар эди.
Биринчи авлод машиналари 1950-йилларда ишлаб чиыарилган бо`либ, асосий компонентлари электрон лампалардан иборат бо`лган. ЭХМлар минглаб лампалари ко`плаб электр энергия талаб ыилган, катта миыдорда иссиылик ажратиб чиыарган ва ко`п жойни эгаллаган. Бу машиналарнинг амал бажариш тезлиги паст, хотира сиг`ими кичик ва тез-тез ищдан чиыиб турган. Дастурлар машина кодида ёзилган. Дастур тузувчи о`зи хотира ячейкасини дастур орыали таысимлаган. Биринчи авлод машиналарига ыуйидагилар киради: БЭСМ-1, БЭСМ-2, Стрела, М-3, Минск-1, М-20 ва бошыалар. Шунинг учун Биринчи ЭХМ лар авлоди лампали деб номланади. 1947 йилда БЭЛЛ лаборатория ходимлари В.Шокли, Ж.Бардини ва В.Бертейн томонидан биринчи транзистор кашф этилди. 1948 йилдан эса электрон лампалар о`рнига кашф этилган транзисторлар ыо`ллана бошланди ва шунинг учун 2 авлод ЭХМ лари транзисторли деб номланган. 1949 йилда Джей Форрестер томонидан магнитли хотира ускуналари яратилди ва шу йилда Кембридж университетида биринчи хотирага эга ЭХМ - ЭДСАC номли ЭХМ яратилди. 1959 йилда Роберт Нойс (ИНТЭЛ фирмани яратган одам) битта пластинада бир нечта транзисторларни жойлаштириб интеграл схемалар ёки чипларни яратган. 1960-йилларнинг бошларида электрон лампалар о`рнига ярим о`тказгичлар ва улар базасида яратилган транзисторлар ишлатила бошланди, бу эса машинанинг массаси, о`лчовлари ва истеъмол ыиладиган энергия ва иссиылик ажралишини кескин камайтириш имконини берди. Ярим о`тказгичли машиналар ЭХМнинг иккинчи авлоди бо`лди ва уларнинг ишлаш ишончлилиги ва тезлиги анча ортди.
Бу авлодга мансуб машиналарнинг о`зига хос хусусиятларидан бири, уларнинг ыо`лланилиш соъаси бо`йича ихтисослаштирилишидир. Бу машиналарда ыо`йилган масалаларни ечиш учун дастурлаш тилларидан фойдаланила бошланди.
Download 146 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling