Mavzu: I. To’xtiyevning “ Amir temur va temuriylarning moliya-pul siyosati” asari

Mavzu: Amir Temur va temuriylarning moliya-pul siyosati

Reja:

• Dastlabki tangalar haqida ma’lumot.
• Amir Temur davrida pul islohoti
• Ulug’bek davrida pul islohoti.

• “ Biz yurtimizni yangi bosqichga , yangi yuksak marraga olib chiqmoqchi ekanmiz, bunda bizga yorug’ g’oya kerak. Bu g’oyaning zamirida xalqimizning o’zligini anglashi yotadi. Haqqoniy tarixni bilmasdan turib esa o’zlikni anglash mukin emas.

Islom Karimov

• Dastlab insonlar o’z mahsulotlarini ayirboshlashgan.
• Dunyoda eng qadimiy tanga pullar Yunoniston, Midiya va Xitoyda mil.avv VIII- VII asrlarda muolmalaga kiritilgan.
• O’zbekiston hududida tanga pullar bundan taxminan 2500 yillar muqaddam zarb qilingan.

• Tanga- turkiy “tam/a ”so’zidan olingan . Dastlab u mis, kumush, oltindan yasalgan. Hozirgi vaqtda misning turli qotishmalari nikel va alyumindan yasalgan pul birligi, muomala va to’lov vositasidir.

• Tangalar tasvirida uchrovchi belgilar:
• qabila belgilari;
• ma’budalar sur’ati;
• hukmdor tasviri;
• hukmdor tamg’alari;
• arab xalifaligida iymon keltirish kalimasi;
• zarb qiingan sana, zarbxona , hukmdor nomi va boshqalar.

Zarbxonalar soni sulolar bo’yicha

Somoniylarda
Qoraxoniylarda
Amir
Xonlik

Amir Temur davrida pul islohoti

Amir Temur davlatida davlatning boshida bosh hukmdor turgan bo’lsa , keyingi ikkinchi bo’lib moliya devoni turar edi. Bu devonni bitta devonbegi va uning kotibiyati turar edi.

Davlat xazinasi Samarqanddagi Ko’ksaroy va Hirotdagi Ixtiyoriddin qal’asida saqlanardi.

Amir Temur davrida pul islohoti

• Dastlabki pul islohoti 1380-yil amalga oshirilgan. Bunda 1380-yillari Samarqand va Xorazmda oltin tangalar zarb qilingan
• Tangalarning old tomoniga iymon keltirish kalimasi yozdirdi. Tangalarning to’rt burchagiga esa to’rt xalifa-Abu Bakr,Umar,Usmon vaAlilarning nomlari yozdirdi. Tangalarning orqa tomoniga esa “Suyurg’atmish yorlig’I Amir Temur Ko’ragon akmonu” deb yozilgan.

Amir Temur davrida pul islohoti

Tangalar asosan ikki xil bo`lib, biri yirik kumush tanga 6 g teng bo`lgan ikkinchisi xam shunday qiymatga ega bo`lib 1.5 g tashkil etgan

Fulus. Amir Temur davrida.

Miri,Amir Temur va Suyurg’atmish.Samarqand.1386-yil.

Tanga. Amir Temur va Suyurg’atmish. Xorazm. Sanasi siyqalanib ketgan.

Ulug’bek davrida pul islohoti

O’rta Osiyoda topilgan juda ko’p dafinalarni o’rganish jarajonida bizga shu narsa ayon bo’ldiki, Ulug’bek Mirzo 1420-yili pul islohoti o’tkazadi. Zarb qilingan mis pullarning old tomonidagi beh burchak shaklida tasvirlangan yulduzcha o’rtasiga “ zarb Samarqand adliya deb yozdirgan bo’lsa ,orqa tomoniga esa bu pullarning zarb qilingan yili arabcha so’zlar bilan yozilgan.

Tanga.Ulug’bek. Hirot 1448- yil.Kumush

Fulus, Samarqand.1450-yil. Mis .

Qiziqarli fakt!

• Agar Yevropada birinchi byudjet tuzulishi Angliya va Fransiyada XVII asrda paydo bo’lgan bo’lsa ,Amir Temur o’z davlatida undan 3 asr avval mamlakatni idora etishda byudjetning dastlabki kurtaklarini ishlab chiqdi va joriy etdi

E’tiboringiz uchun raxmat.