Mavzu: Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishni dasturlash,prognozlashtirish va rejalashtirish

Amalyotda prognozlarni ishlab chiqish 130 xil metodlari mavjud.Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni prognozlashda shartli ravishda metodlari 3 xil muxim guruxlarga bo’linadi.

• Ekstrapolyatsiya metodi
• Prognozlashni ekspert metodi
• Modellashtirish metodi
• Prognozlashda ko’pincha chiziqli,eksponensial,darajali,logorifmik va boshqa funksiyalari qo’llaniladi.
• “Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlashtirish’’ fan sifatida mexnat resurslarining rivojlanishi va uning bosqich va qonuniyatlarini umumiy tamoyil va usullari asosida prognozini,uni ishlab chiqilishini o’rganadi.

2. IJTIMOIY RIVOJLANISHNI PROGNOZLASHTIRISH TIZIMI

Asosiy iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish darajalari aholining turmush darajasi orqali ifodalanadi, bu tushuncha o‘zida kishining ham moddiy, ham manaviy jihatdan qoniqishi tushuniladi.

Jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini prognozlashning asosiy ajralmas qismi bu istemol hajmi harakatini baholash va ilmiy texnik taraqqiyotining o‘rnini aniqlashdir.

Istemolning o‘sishini tahlil qilish aholi turmush darajasini belgilovchi asosiy omillardan biri bo‘lib hisoblanadi. Aholi istemoli tarkibidan kelib chiqib, ularga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni aniqlash, omillar va istemolning o‘zaro ta’siri sabab-oqibatlarini aniqlash, hozirgacha bo‘lgan davr mobaynida istemol tarkibining o‘zgarishi sabablarini tahlil qilish, prognoz qilinadigan asosiy ko‘rsatkichlarni aniqlashda mamlakatning ijtimoiy rivojlanishi va aholi turmush darajasida katta o‘rin egallaydi.

IJTIMOIY RIVOJLANISHNI PROGNOZLASHTIRISH TIZIMI

YALPI ICHKI MAXSULOT

• Joriy yilning I yarim yilligida yalpi ichki mahsulot (YaIM) o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 6,2 foizga o‘sdi.Bunda oziq-ovqat guruhi bo‘yicha yillik inflyatsiya darajasi nisbatan yuqori – 14,7 foiz darajasida saqlanmoqda. Hisobot davrida nooziq-ovqat mahsulotlar narxlari yillik hisobda 8,2 foizga o‘sgan bo‘lsa (o‘tgan yilning mos davrida 9,4 foiz), aholiga pullik xizmatlar tariflari o‘zgarishi esa yillik hisobda 8,1 foizni tashkil etdi (o‘tgan yilning mos davrida 12,8 foiz).
• Aholi real umumiy daromadlarining o‘tgan yilning mos davriga nisbatan o‘sish sur’ati 10,8 foizni tashkil etdi. Respublikada iqtisodiy faollikning oshishi natijasida 53 mingta yangi tadbirkorlik sub’ektlari tashkil etildi (o‘sish – 14 foiz). Natijada, 2021 yil 1 iyul holatiga kelib respublikamizda