Mavzu: Individual rivojlanish biologiyasi fanining tadqiqot uslublari. Fanning yutuqlari

Ontogenez tiplari va bosqichlari

Tirik organizmlar individual rivojlanishi, ya’ni ontogenezi zigotadan tabiiy o’limgachabo’lgan davrni o’z ichigaoladi.Ontogenezning ikkitatipi farqlanadi:

1. Bevosita, yokito’g’ririvojlanish. Ontogenezningbutipida, tuxumdan chiqqan yoki tug’ilgan organizmning tuzilishi va tashqi ko’rinishi ota-ona organizmiga o’xshaydi. Ammo ayrim a’zolarning yetishmasligi, gavdasining kichikligi bilan ota-onasidan farq qiladi. Asta-sekin o’sib, ota-ona organizmiga tashqi ko’rinishi va tuzilishi jihatdan o’xshaydi. Jumladan, odamda, sut emizuvchilarda, qushlarda, sudralib yuruvchilarda va ayrim umurtqasiz hayvonlardabola tug’ilgandaota-onasigao’xshaydi.

2. Bevosita rivojlanish. Bunda, tuxumdan chiqqan bola lichinka deyiladi va u tashqi hamda ichki tuzilishiga ko’ra, ota-onasidan keskin farq qiladi. Juda ko’p o’garishlardan keyin ota-ona organizmiga o’xshash qiyofaga kiradi. Bunday hodisa metamorfoz deyiladi va u ko’plab umtutqasizlar hamda amfibiyalaiga xosdir.

Ontogenez ikki bosqichga bo’linadi:

1. Prenatal, yoki tug’ilishdan oldingi bosqich. Bu bosqich jinsiy
hujayralarning yetilishi, urug’lanish va embrion rivojlanishini o’z ichiga
olodi. Bu bosqich ham ikki daviga bo’linadi:

a) proembrional (progenez) davri-jinsiy hujayralarning yetilishi va

rivojtanish davri tushuniladi;

b) embrional davr-zigota hosil bo’lishidan embrion, tug’ilishigacha bo’lgan
davr tushiniladi.

2. Postnatal, yoki postembrional bosqich-tug’’ishdan tabiiy o’limgacha
bo’lgan davrni o’z ichiga oladi.
Nazorat uchun savollar

1. 
   Individual rivojlanish biologiyasining bo’limlari
   
2. 
   Individual rivojlanish biologiyasining usullari
   
3. 
   Individual rivojlanish biologiyasining boshqa fanlar bog’liqligi
   

Adabiyotlar ro’yxati.

1. 
   Scott F. Gilbert. Development biology.- Sunderland, Massachusetts, USA, 2010
   
2. 
   Холиқназаров Б. Индувидуал ривожланиш биологияси. Тошкент 2006
   
3. 
   Корочкин Л.И. «Биология индивидуального развития» генетические аспекты. 2005
   
4. 
   Токин Б.П. Общая эмбриология М., “Высшая школа”, 1987.
   
5. 
   Салихбаев И.К. Ривожланиш биологияси. Тошкент, ТошДУ, 1992.