Mavzu: Informatika va axborot texnalogiyalarini o`qitishda internet va masofaviy ta`lim texnalogiyalari. Internet xalqaro tarmog‘i

Kabelli televideniye tarmog‘i. Bunday ulanish turida mavjud bo`lgan barcha kabelli televideniye va kabelli modemlardan foydalaniladi. Uzatish tezligi 1 Mbit/s. gacha. Ammo, barcha uylarda ham kabelli tarmoq mavjud emas, ko`plab provayderlar ularni ulashga tayyordirlar.

ISDN raqamli tarmoq orqali ulanish. Buning uchun ISDNga ulanish adapteri (ko`pincha ISDN-modem deyiladi) va foydalanuvchiga tortilgan ISDN tarmoq talab qilinadi. Ma`lumotlarni uzatish tezligi 64 yoki 128 Kbit/s.

Shisha tolali aloqa tarmog‘i orqali ulanish – eng qimmat, ammo sifatli bog`lanishdir. Buning uchun provayderdan foydalanuvchigacha alohida shisha tolali kabel tortiladi. Apparat vositalari qimmat turadi, ammo uzatish tezligi provayderning fizik imkoniyatlariga bog`liq (moliyaviy ahvoli).

Internetning IP-tarmoqosti lokal tarmog‘iga ulanish. Texnik jihatdan bu eng sodda ulanish. Bunda lokal tarmoqqa ulangan tarmoq adapteri zarur. Adapterga IP tarmoq protokoli ulanadi, IP-manzil tayinlanadi va kompyuter tarmoqning teng huquqli a`zosiga aylanadi. Provayder bilan bog`lanish masalalari tarmoq administratori zimmasiga yuklatiladi. U lokal tarmoqni marshrutizator orqali global tarmoqdan ajratishi lozim. Marshrutizatorning provayder bilan bog`lanishi yuqorida keltirilgan usullardan biri orqali amalga oshiriladi.

Internetda ishlash uchun qo`shimcha dasturlar zarur. Bunday dasturlarni tanlash Internetning qanday xizmatidan foydalanishimizga bog`liq. Turli xildagi xizmatlarni taqdim etuvchi bir necha tur xizmatlar mavjud.

Internet pochtasi. Kimda kim Internetga ulansa, avtomatik ravishda elektron pochta manzilini oladi. Bog`lanish amalga oshirilayotgan serverda elektron «pochta qutisi» yaratiladi (qattiq diskda papka).

Elektron pochta bilan ishlash uchun standart dastur xizmat qiladi (Windows 95 – Internet Mail, Windows 98 – Outlook Express va h.k.). Elektron pochtaning oddiy pochtaga nisbatan ustunligi – tezkorlikdir (har qanday nuqtaga bir necha soatda yetkaziladi). Yana bir ustunligi – uning arzonligi. Internetning har bir mijoziga manzil avtomatik berilganligi sababli, bu xizmatni tekin deyish ham mumkin.

Elektron pochtaning telefon aloqasiga nisbatan ham ustunligi mavjud. Elektron pochta orqali uncha tanish bo`lmagan kishiga yoki juda band kishiga ham murojaat qilish mumkin, masalan, Prezidentga. Agar uning imkoniyati bo`lsa, javob beradi.

Telekonferensiyalar. Bu qiziqarli xizmat elektron pochtaning o`ziga xos rivojlangan turi hisoblanadi. Telekonferensiyalar guruh yangiliklari deb ham yuritiladi. Masalan, biz xabarni bir kishiga emas, yer yuzining barcha aholisiga yubormoqchimiz. Buni amalga oshirish uchun insonning manzilini emas, balki telekonferensiya nomini ko`rsatish zarur. Bizning xabarimiz avval bizga Internet xizmati ko`rsatuvchi serverga tushadi, so`ngra u bilan bog`langan barcha serverlarga uzatiladi va shu tariqa davom etadi. Yuborilgan xabar dunyo bo`ylab tarqaladi.

Xabarlar serverlarda uch – yetti kun saqlanadi. Bu vaqt mobaynida har qanday foydalanuvchi bizning xabarni o`zining xizmat taqdim etuvchi serverida o`qishi mumkin. Windows 95 tizimida guruh yangiliklari bilan ishlash uchun Internet News dasturi, Windows 98 da esa buning uchun Outlook Express xizmat qiladi.

World Wide Web – bu Internetning eng ommaviy va eng taniqli xizmati. Ko`pincha uni sodda qilib Web deb nomlashadi. Web interfaol ishlash uchun mo`ljallangan, axborotlarni qidirish va yig`ish imkoniyatini beradi. WWWda ishlash dunyo bo`ylab qiziqarli joylarni o`rgangan holda virtual sayr qilishga o`xshaydi. World Wide Web asosida ikki tushuncha yotadi: hujjatlarning HTML formati va gipermatnli murojaatlar.

HTML – bu elektron matnli hujjatlarni formatlash maxsus tilidir. U noma`lum vositalar orqali ko`riladigan elektron hujjatlarni jihozlash uchun maxsus yaratilgan. HTML tilida hujjat yaratish dasturlash kabidir.

HTMLda gipermatnli murojaatlar yaratish uchun maxsus teglar guruhi (maxsus kodlar) mavjud. Gipermatnli murojaat – matnning ajratilgan qismi bo`lib, u bilan boshqa Web-sahifaning tarmoq manzili bog`langandir. Har bir Web-sahifa boshqa Web-hujjatlarga murojaat qiluvchi ko`plab murojaatlarga ega bo`lishi mumkin.

WWW muhitida ishlash uchun Web-sahifalarni ko`rish maxsus vositasi zarur. Bunday dasturlar brauzerlar deb nomlanadi. Hozirgi kunda bunday brauzerlarning bir necha turi mavjud. Masalan, Internet Explorer, Opera, Mozilla Firefox, Cherome va boshqalar.