Mavzu: Innavatsion loyihalar va ularni korxona samaradorligiga ta'siri Bajardi: 76-19 guruh talabasi Mamarajabova. D. Raxbar: Abdulayeva. B mavzu: Innovatsion loyihalar va ularni korxona samaradorligiga ta'siri

2.Korxona xarajatlarini boshqarish
Korxona xarajatlarini boshqarish umuman korxona boshqaruv tizimining tarkibiy qismidir. Korxonada boshqaruv hisobini amalga oshirish zarurati mahsulot ishlab chiqarishga sarflangan asosiy vositalar miqdori ishlab chiqarish samaradorligiga, foyda miqdori va rentabellik darajasiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi bilan bog'liq.
Xarajatlarni hisobga olish va mahsulot tannarxini hisoblash buxgalteriya hisobining muhim bo'limlaridan biri hisoblanadi, chunki bu ishlab chiqarish birligining ishlab chiqarish tannarxi ko'p sonli boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun asos bo'ladi. Mahsulot narxlarini, operatsion xarajatlarni rejalashtirish va nazorat qilish, kutilayotgan foyda miqdorini aniqlash korxona uchun hanuzgacha muhim ahamiyatga ega. Biroq, erishilgan natijalarni tahlil qilishdan va kelgusi davrlar uchun rejalarni tuzishdan oldin, xarajatlar tasnifi va mahsulot tannarxini shakllantirish jarayonini aniq anglash zarur.
Tashkilotlarda boshqaruv hisobini tashkil etish va faoliyatining asosiy bosqichlaridan biri bu buxgalteriya hisobi tarkibiga kiradi:

• 
  - xarajatlarning tasnifi;
  
• 
  - javobgarlik markazlarini tashkil etish;
  
• 
  - xarajatlar va foydalarni hisobga olish;
  
• 
  - tahlil qilish va boshqaruv qarorlarini qabul qilish.
  

Korxona xarajatlari murakkab va ko'p qirrali. Ularni samarali boshqarish uchun xarajatlarni ma'lum mezonlarga ko'ra guruhlashni o'z ichiga olgan tasnifdan foydalanish kerak. Ichki buxgalteriya hisobi va tahlili nazariyasida har xil asoslar bo'yicha xarajatlar tasnifi ishlab chiqilgan. Mahalliy buxgalteriya amaliyotida xarajatlarning eng keng tarqalgan guruhlanishi iqtisodiy elementlar bo'yicha guruhlash bilan bir qatorda ob'ektlar bo'yicha guruhlarga ajratiladi.
Tashkilot xarajatlari hisobot davridagi iqtisodiy faoliyatda moddiy, mehnat, moliyaviy va boshqa vositalardan foydalanish operatsiyalari hisoblanadi. Ishlab chiqarish tannarxi deganda mahsulotning umumiy hajmini ishlab chiqarish uchun sarflangan mablag'lar qiymati va ishlab chiqarish jarayoni tufayli kelib chiqadigan boshqa xarajatlardan iborat bo'lgan pul ko'rinishidagi xarajatlar miqdori tushuniladi.
Mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish xarajatlari quyidagicha tasniflanadi:

• 
  - xarajatlar markazida (do'konning narxi);
  
• 
  - ishlab chiqarish xususiyati bo'yicha (asosiy va yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari);
  
• 
  - tayyor mahsulotlar turlari bo'yicha (shinalar, avtoulov naychalari, jant kamarlarini ishlab chiqarish, xizmatlar ko'rsatish uchun xarajatlar);
  
• 
  - xarajatlar turi bo'yicha (xarajatlar moddalari va? xarajatlar elementlari);
  
• 
  - tannarx narxiga qo'shilish usullari bo'yicha (to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita);
  
• 
  - ishlab chiqarish hajmiga nisbatan (o'zgaruvchilar, shartli o'zgaruvchan, shartli doimiy).
  

Iqtisodiy tarkibga muvofiq xarajatlarning quyidagi elementlari ajratiladi:

• 
  - moddiy xarajatlar (qaytarib beriladigan chiqindilar narxini olib tashlagan holda haqiqiy tannarxda);
  
• 
  - ish haqi xarajatlari;
  
• 
  - ijtimoiy ehtiyojlar uchun ajratmalar (baxtsiz hodisalar va kasb kasalliklaridan sug'urta qilish va boshqalar);
  
• 
  - asosiy vositalarning amortizatsiyasi;
  
• 
  - boshqa xarajatlar.
  

Iqtisodiy elementlar bo'yicha ishlab chiqarish xarajatlarini tasniflash amaliy qiziqishni aks ettiradi, chunki u asoslanadi
ishlab chiqarish xarajatlari smetasi, bu erda barcha xarajatlar? elementlari bo'yicha guruhlangan.
Belgilangan turdagi mahsulotning birlik tannarxini hisoblash kalkulyatsiya deb ataladi. Birlik xarajatlar smetasi asosida mahsulot narxi aniqlanadi, korxona xarajatlari uning ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyati natijalari bilan taqqoslanadi, umuman va alohida bo'limlar uchun samarali ish darajasi, shuningdek ma'lum bir mahsulotning rentabelligi aniqlanadi.
Hisoblash moddalariga muvofiq mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish xarajatlarining quyidagi guruhlanishi qo'llaniladi:

• 
  - xom ashyo va materiallar;
  
• 
  - qaytariladigan chiqindilar (hisobdan chiqarilgan);
  
• 
  - transport va xarid xarajatlari;
  
• 
  - asosiy ishlab chiqarish ishchilarining ish haqi xarajatlari;
  
• 
  - ESN;
  
• 
  - umumiy ishlab chiqarish xarajatlari;
  
• 
  - texnologik ehtiyojlar uchun yoqilg'i va energiya;
  
• 
  - umumiy foydalanish xarajatlari;
  
• 
  - nikohdan zarar.
  

"Xom ashyo va materiallar" maqolasida xomashyo tannarxi va
ishlab chiqarilgan mahsulotlarning bir qismi bo'lgan, uning asosini tashkil etadigan yoki ishlab chiqarilgan mahsulotlarni ishlab chiqarishda zarur komponentlar bo'lgan materiallar.
"Qayta ishlashga yaroqli chiqindilar" moddasida xom ashyo va materiallarning tannarxidan chiqariladigan qayta ishlanadigan chiqindilarning qiymati aks ettirilgan. Ishlab chiqarish chiqindilariga xom ashyo, materiallarning iste'mol sifatlarini to'liq yoki qisman yo'qotgan xom ashyoni, materiallarni tayyor mahsulotga aylantirish jarayonida paydo bo'ladigan qoldiqlar kiradi. Qayta ishlashga yaroqli (ishlatilgan) chiqindilar asosiy mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun yoki tashqariga sotish uchun qayta ishlatilishi mumkin. Qayta ishlanadigan (ishlatilgan) chiqindilarni baholash mumkin bo'lgan foydalanish narxlari bo'yicha amalga oshiriladi.
"Asosiy ishlab chiqarish ishchilarining ish haqi xarajatlari" moddasi rejalashtirilgan va har xil turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan maxsus bog'liq bo'lgan ishlab chiqarish ishchilarining ish haqi xarajatlarini hisobga olgan holda. Ushbu band shuningdek, ishchilarga ish haqi bo'yicha bonuslar, rag'batlantiruvchi va kompensatsion imtiyozlarni o'z ichiga oladi.
"Yagona ijtimoiy soliq" moddasiga amaldagi qonunchilikka muvofiq asosiy ishlab chiqarish ishchilarining mehnat xarajatlaridan ajratmalar kiradi.
"Umumiy ishlab chiqarish xarajatlari" moddasi quyidagi xarajatlarni o'z ichiga oladi: mashina va uskunalarni saqlash va ulardan foydalanish xarajatlari; to'liq ishlab chiqarish uchun amortizatsiya ajratmalari va umumiy ishlab chiqarish maqsadlari uchun asosiy vositalarni ta'mirlash xarajatlari; ish kiyimlari narxini qoplash bilan bog'liq xarajatlar; ishlab chiqarish mulkini sug'urtalash bo'yicha xarajatlar; sanoat binolarini isitish, yoritish va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari; royalti (nou-xaudan foydalanganlik uchun royalti); qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshirilgan soliqlar, yig'imlar, to'lovlar va boshqa majburiy ajratmalar, ifloslantiruvchi moddalar chiqindilari (chiqindilari) uchun to'lovlar; amaldagi qonunchilikka muvofiq menejerlar, mutaxassislar, xodimlar va yordamchi ishchilarga ish haqi va menejerlarning ish haqi xarajatlaridan ijtimoiy ehtiyojlar uchun ajratmalar; ratsionalizatsiya va ixtiro xarajatlari; mehnatni muhofaza qilish choralari xarajatlari va ishlab chiqarishni boshqarish va texnik xizmat ko'rsatish bilan bog'liq boshqa xarajatlar. Haqiqiy umumiy ishlab chiqarish xarajatlari tarkibiga ishdan bo'shatilish vaqtidagi zararlar, do'konda saqlash paytida moddiy boyliklarga etkazilgan zarar, shuningdek boshqa ishlab chiqarish xarajatlari va zararlar kiradi.
"Texnologik ehtiyojlar uchun yoqilg'i va energiya" maqolasiga har xil turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishda texnologik maqsadlar uchun sarflanadigan barcha turdagi energiya turlari (bug ', suv, elektr energiyasi, siqilgan havo va boshqalar) kiradi.
"Umumiy biznes xarajatlari" moddasida ma'muriy va boshqaruv xarajatlari, sayohat xarajatlari, aloqa xizmatlari, ma'lumotni to'lash uchun xarajatlar, yuridik, auditorlik va konsalting xizmatlari, ishchilarning ish joyiga borishi va qaytishi uchun to'lovlar, xavfsizlik xizmatlari, HPV xizmatlari, tajribalar va sinovlar uchun xarajatlar aks ettirilgan. shinalar va boshqalar.
"Rad etishdan yo'qotish" moddasi nihoyat rad etilgan mahsulotlar yoki yarim tayyor mahsulotlarning narxiga ishora qiladi. Aniqlanish joyiga ko'ra, nikoh ichki va tashqi bo'linadi. Qusurlarning xususiyatidan kelib chiqib, nikoh tiklanadigan va tuzatib bo'lmaydigan (yakuniy) turlarga bo'linadi.
Shaxsning narxiga qo'shish usullariga asoslanib
mahsulotlar turlari, xarajatlar to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita bo'linadi.
To'g'ridan-to'g'ri xarajatlar deganda mahsulotlarning aniq turlarini ishlab chiqarish bilan bog'liq bo'lgan xarajatlar tushuniladi (xom ashyo va materiallar, yarim tayyor mahsulotlar, energiya xarajatlari, ishlab chiqarish ishchilarining ijtimoiy ehtiyojlari uchun ajratmalar bilan mehnat xarajatlari va boshqa xarajatlar), bu to'g'ridan-to'g'ri dastlabki hujjatlar asosida ularning narxiga kiritilishi mumkin. ...
Bilvosita xarajatlar deb mutanosib taqsimlash yo'li bilan ularning tannarxiga kiritilgan bir necha turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan bog'liq xarajatlar (umumiy ishlab chiqarish, umumiy biznes xarajatlari) tushuniladi.
Ishlab chiqarish hajmining xarajatlar moddalariga ta'siri asosida barcha xarajatlar doimiy va o'zgaruvchan bo'linadi. Muayyan vaqt oralig'idagi doimiy xarajatlar miqdori, ayniqsa, ishlab chiqarish hajmi va tuzilishiga bog'liq emas.
O'zgaruvchilar deganda ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga mutanosib ravishda o'zgaradigan xarajatlar tushuniladi (xom ashyo va materiallar, ishchilarning ish hajmiga qarab ish haqi bilan ish haqi). Shartli ravishda o'zgaruvchan xarajatlar ishlab chiqarish (ish, xizmat) hajmining o'zgarishiga qarab ko'payadi yoki kamayadi, lekin to'g'ridan-to'g'ri mutanosiblikda emas. Shartli ravishda belgilangan xarajatlar mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish hajmiga bog'liq emas va ishlab chiqarish hajmining ma'lum bir o'zgarishi oralig'ida (amortizatsiya, ijtimoiy sug'urta badallari, ijara to'lovlari, boshqaruv xodimlarining ish haqi) odatda doimiy bo'lib qoladi.
Xarajatlarni doimiy va o'zgaruvchan xarajatlarga ajratish shu paytgacha ichki buxgalteriya amaliyotida kam qo'llanilgan. Biroq, bu juda katta ahamiyatga ega, chunki u bugungi kunda foydalanish maqsadga muvofiq bo'lgan xarajatlarni hisobga olish tizimini yaratish uchun asosdir.
Foyda solig'i maqsadida xarajatlar tasniflanadi
cheklangan va cheklanmagan, shuningdek haqiqiy miqdorlarda qabul qilingan xarajatlar. Cheklangan xarajatlarga qonunchilik tomonidan chegaralar, normalar va standartlar tasdiqlangan turlari kiradi. Bularga, xususan, shaxsiy avtomobillardan ish safari uchun foydalanganlik uchun tovon puli, sayohat va mehmondorchilik xarajatlari, ta'lim muassasalari bilan tuzilgan shartnomalar bo'yicha o'qish to'lovlari kiradi.

3.