Mavzu: Innovatsion ishlari dasturini shakllantirish va innovatsion loyihalarga talablar

1-jadval Buyumlarning ideal iste’mol modeliga nisbatan raqobatbardoshligi hisob-kitobi Ku = Σ Yie x K jue. e = 1

Янгил иклар парам етрла ринин г номи	Парамет рларнинг муҳимл ик коэффи циенти, K jue	Параметрлар аҳамияти (маъноси)			Биринчи параметр бўйича кўрсаткич, Yie		Муҳимли коэффициенти ни инобатга олган ҳолдаги даража, Yie x K jue
		Идеал модель бўйича	Баҳол анаётг ан янгил ик бўйич а	Анал оглар бўйи ча, 1,2 ... n	Баҳолан аётган янгилик бўйича	Аналог лар бўйича, 1,2 ... n		Баҳола наётган янгили к бўйича	Анало глар бўйич а, 1,2 ... n

Boshqa mualliflar tavakkalga kengroq ta’rif berib, «bu noaniq, noma’lum sharoitdagi harakat tarzi», deb hisoblaydilar. Yoki «bu faoliyatning natijasi noma’lumligi va muvaffaqiyat qozonilgan taqdirda noxush oqibatlar bo‘lishi mumkinligidan iborat vaziyat bilan bog‘liq xususiyati».
Har xil darajadagi tavakkallar tovarlarni sotish (ularga talab bo‘ladimi) va ishlab chiqarish (korxona muayyan muddatda kerakli moddiy resurslarga ega bo‘ladimi) munosabati bilan yuzaga keladi. Tavakkal mutlaqo yangi turdagi buyumlar ishlab chiqish bilan bog‘liq ilmiy tadqiqotlarni moliyalashtirish haqida qarorlar qabul qilinayotganida ko‘payishi mumkin. Bozor prinsiplariga asoslangan xo‘jalik yuritish sharoitida tavakkalning darajasi va tashkilot ega bo‘lgan moliyaviy imkoniyatlar o‘rtasidagi bog‘liqlik kuchayadi. Jahon tajribasining ko‘rsatishicha, kichik va o‘rtacha firmalarda talab o‘zgarishiga moslashish, yangi turdagi mahsulotlar chiqarish imkoniyati kattalarnikiga qaraganda yuqoriroq. Ammo ularda tavakkal (xavf-xatar) darajasi yuqoriroq bo‘ladi, chunki ularning resurslari katta korxonalarnikidan kamroqdir.
Amerikalik iqtisodchilar texnika sohasidagi yangiliklarni baholashda taklif qilgan yondashuv iqtisodiy tavakkal darajasini (texnikaviy va iqtisodiy muvaffaqiyat ehtimolligi sifatida) aniqlash uchun muayyan qiziqish uyg‘otadi. Undagi muhim jihat noaniqlik sharoitida kutilayotgan natijaning ehtimollik xususiyatini, barcha xarajatlar va kutilayotgan barcha samaralarni hisobga olishga intilishdir. Bu o‘rinda gap yangiliklarni amalga oshirishni baholash uchun AQSH kompaniyalari foydalanadigan formula haqida bormoqda.
Э=(П х С х Т х Рт х Рк) / Ез
Bu yerda E — yangiliklarni amalga oshirish samaradorligi, P — yangi mahsulot sotishning yillik hajmi; S — buyumning sotilish narxi, T — yangilikning hayotiy sikli (yangi buyumni ishlab chiqarishning rejalashtirilayotgan muddati yoki o‘zlashtirishdan to ishlab chiqarishgacha bo‘lgan davr); Rt — texnikaviy muvaffaqiyat ehtimolligi (tadqiqot g‘oyalarini yangi takomillashgan mahsulotda joriy etish imkoniyati); Rk — tijorat sohasidagi muvaffaqiyat ehtimolligi (yangi mahsulotni bozorda o‘tkazish imkoniyati va kutilayotgan foydani olish); Yez — sotish uchun xarajatlar summasi, jumladan ishlab chiqish, ishlab chiqarishni o‘zlashtirish xarajatlari hamda joriy ishlab chiqarish xarajatlari. Texnikaviy va tijorat muvaffaqiyati ehtimolligi, ya’ni tavakkalni va uning darajasini hisobga olish, amalga oshirish natijasida olinishi rejalashtirilayotgan mahsulotning xususiyati (xarakteri) va boshqa omillarga ko‘ra belgilanadi.
Shunday qilib, yuqorida ko‘rsatganimizdek, innovatsion strategiyani shakllantirishning asosiy elementi sanoat korxonasining bozordagi, raqobatdagi pozitsiyasi bilan bog‘liq omillar hisoblanadi. Shu bois yangiliklarni baholash va tanlash innovatsiya siyosatining tarkibiy elementi, muhim qismiga aylanmoqda.
Ushbu paragraf materiallarini umumlashtirib, asosiy jihatlarini ajratib ko‘rsatamiz.

1. 
   Bozor iqtisodiyoti ishlab chiqarishni rivojlantirishning samarali manbai bo‘lgan innovatsiya faoliyatini boshqarishga katta e’tibor qaratishni talab etadi.
   
2. 
   Bozor sharoitida innovatsiya faoliyatining asosiy farqi ishlab chiqaruvchining imkoniyatiga emas, iste’molchining talabiga qarab ish yuritishdir. Asosiy faoliyat «ishlanmani tadqiq etish — iste’mol» sikli hisoblanadi.
   
3. 
   Bozor sharoitlari innovatsiya jarayonlarining avtomatizmini ta’minlamaydi. Ularni davlat siyosati doirasida ham, korxona siyosati doirasida ham boshqarish zarur. Mazkur tadqiqotimiz predmetini korxonaning innovatsiya siyosati tashkil qiladi.
   
4. 
   Innovatsiya siyosati ishlanmalarining nazariy asosini G‘arb va mamlakatimiz fanida ishlab chiqarilayotgan yangiliklar kiritish konsepsiyasi tashkil qiladi. Konsepsiyaning asosiy qoidalari yangiliklarni boshqarish mexanizmini ishlab chiqish uchun asos qilib olinishi mumkin. Biz ushbu mexanizmning ikkita yetakchi yo‘nalishini ajratdik: yangiliklarni boshqarishning tashkiliy shakllarini ishlab chiqish hamda korxonaning innovatsion strategiyasini shakllantirish.
   
5. 
   Yangiliklarni boshqarishning eng muhim vazifasi — korxonaning innovatsion strategiyasini ishlab chiqish.
   
6. 
   Biz korxonaning innovatsion strategiyasini shakllantirishga bo‘lgan umumiy yondashuvni ko‘rib chiqdik. Unga ko‘ra, yangiliklarni tanlashning barcha omillari ikki toifaga bo‘linadi — firma texnologik pozitsiyasi (mavqei)ning omillari va uning raqobat pozitsiyasining omillari. Uning texnologik va raqobat pozitsiyalarini qiyoslash asosida yangiliklar kiritish strategiyasining muayyan tipi tavsiya etilishi mumkin.
   

Yuqorida firmaning texnologik pozitsiyasini ifodalovchi asosiy omillar ro‘yxati va bu pozitsiyani baholash usullari keltirildi. Biroq, yuqorida ta’kidlanganidek, firmaning bozordagi, raqobatchilar orasidagi mavqei alohida ahamiyatga ega.