Mavzu. Investitsiya risklari va ularni pasaytirish yo’llari Reja: Investitsiya faoliyatida risklar va ularning tasniflanishi

Barqarorlikni tekshirish usulini amalga oshirish ketma-ketligi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Masala. Quyida berilgan 1 va 2 loyiha ma’lumotlariga asoslanib, ularning 
barqarorligini tahlil qiling va eng samaralisini tanlang. Bunda ikkala loyiha uchun 
loyiha muddati – 5 yilni; loyihalarga qo’yilgan investitsiyalar – 100 ming AQSh 
dollarini; kapitalning bahosi – 10% ni tashkil etadi. Loyihani amalga oshirishda 
yillar bo’yicha pul tushumi bir xil summani tashkil etadi. 
Loyiha 
Pul tushumlari, ming AQSh dollari
Optimistik 
Eng ko’p bo’lishi 
mumkin bo’lgan 
Pessimistik 
1 
40 
35 
25 
2 
50 
40 
20 
Masalaning echilishi quyidagicha amalga oshiriladi: 

Loyiha-1 

T, yillar. 
NPV 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
Optimistik 
-100 
45 
45 
45 
45 
45 
71,8 
Eng 
ko’p 
bo’lishi m.b. 
-100 
35 
35 
35 
35 
35 
32,7 
Pessimistik 
-100 
25 
25 
25 
25 
25 
-5,2 
1.Loyiha 
bo’yicha 3 xil 
kelajakda bo’lishi 
mumkin bo’lgan 
stsenariy varianti 
tuziladi: 
optimistik, 
haqiqatga yaqin 
bo’lgan 
va 
pessimistik. 
2.Har bir stsenariy 
bo’yicha mos ravishda
sof joriy qiymat 
hisoblanadi:
-optimistik –NPV op.; 
-haqiqatga yaqin 
bo’lgan – NPVhaq.; 
-pessimistik –
NPV pess.
3.Loyihaning sof 
joriy qiymati 
bo’yicha variatsiyasi 
quyidagi formula 
orqali hisoblanadi: 
Var(NPV) =
NPVop.- NPVpess. 
Loyiha barqarorligini tekshirish usulida investitsiya loyihasini amalga oshirish shart-sharoitlari turlicha 
o’zgartirilganda, ya’ni loyiha stsenariysi turlicha o’zgartirilganda, loyihani amalga oshirish mexanizmi qanday 
ishlashi va bunda loyihadan kutilayotgan foyda, zararlar va samaradorlik ko’rsatkichining qanday bo’lishi tadqiq 
qilinadi. 

---

Loyiha-2 
T, yillar. 
NPV 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
Optimistik 
-100 
50 
50 
50 
50 
50 
89,6 
Eng ko’p 
bo’lishi m.b. 
-100 
40 
40 
40 
40 
40 
51,6 
Pessimistik 
-100 
20 
20 
20 
20 
20 
-24,2 
 
formula bo’yicha variatsiya kattaligini topamiz. 
1) Var (NPV) = NPVopt. - NPVpess.= 51,7- (-5,2) = 56,9(AQSh dollari) 
2) Var (NPV) = NPVopt. - NPVpess.= 89,6- (-24,2) = 113,8(AQSh dollari) 
4. Investitsiya risklarini pasaytirish yo’llari. 
Investitsiya loyihalarini amalga oshirishdagi alohida risklar ta’sirini yo’qotish 
yoki yumshatish uchun bir qancha yo’llardan foydalaniladi. 
1. Riskdan qochish - risk bilan bog’liq tadbirlardan voz kechishni (demak, 
bunda foydadan ham voz kechishni) bildiradi.
2. Riskni ushlab qolish – investor zimmasiga riskni qoldirish, bunda investor 
o’z kapitalini riskli tadbirlarga yo’naltirayotganda, risklardan ko’riladigan zararlarni 
qoplash uchun mablag’i bo’lishi kerak.
3. Riskni uzatish (sug’urtalash) – investor risk havfini kimningdir zimmasiga 
yuklaydi. Riskni sug’urtalash, mantiqan olganda, muayyan risklarni sug’urta 
kompaniyalariga berishni anglatadi. Uning mohiyati investorning riskdan qutilish 
maqsadida daromadning bir qismidan voz kechish orqali aks ettiriladi. Bunda 
investorning risk darajasini “nol”ga tushirish uchun to’lovni amalga oshirishga 
tayyor ekanligini tushunish mumkin. Ko’p hollarda, sug’urta kompaniyalari 
moliyaviy risklarni sug’urtalash bilan risk darajasini pasaytirishga to’liq erishishiga 
xizmat qiladilar. 
4. Riskni pasaytirish - ko’zda tutilmagan xarajatlarni qoplash uchun zahira 
mablag’larini tashkil etish yo’li bilan yo’qotishlar hajmini qisqartirish hisoblanadi. 
Ko’zda tutilmagan xarajatlarni qoplash uchun zahira mablag’larini tashkil etishdagi 
asosiy muammo risklarning jiddiy oqibatlarini baholash hisoblanadi. Buning uchun 
loyiha qiymatini boshlang’ich baholashni hisobga olish lozim. Bu esa zahira 
summasini aniqlashga katta yordam beradi.
Riskni pasaytirishning aniq vositasini tanlashda investor quyidagi 
tamoyillarga asoslansa, maqsadga muvofiq bo’ladi: 
- ortiqcha tavakkal qilish kerak emas; 
- risk oqibatlari to’g’risida o’ylash lozim; 
- kam narsa uchun risk qilish kerak emas.