Mavzu: Iqtisodiy tahlilning mazmuni va ahamyati

YaF = ST – Mf

Hisobot yilining rejasi va haqiqiy foyda summasi bir-biri bilan solishtirilib ularning o’zgarishi aniqlanadi. Yalpi sotilgan mahsulot miqdorini 1 mahsulot sotishdan olingan foyda summasiga ko’paytirish natijasida jami sotishdan tushgan foyda summasi aniqlanadi. Bu foyda summasiga 3 ta omil ta’sir qiladi:

1. 
   Sotish hajmi.
   
2. 
   Sotish bahosi.
   
3. 
   To’la tannarxning o’zgarishi.
   

Buni tahlil qilishda quyidagi jadvaldan foydalanamiz

T/r	Ko’rsatkichlar	Reja	Haqiqiy	Tafovut (+;-)
1 2 3 4 5	Hisobga olingan vazinda sotilgan mahsulot hajmi. 1 s mahsulotni sotish bahosi ( so’m, tiyin ) 1 s mahsulotni to’la tannarxi ( so’m, tiyin ) 1 s mahsulotni sotishdan olingan foyda ( so’m, tiyin ) Jami sotishdan tushgan foyda Jumladan quyidagilarni o’zgarishi hisobiga: a) Sotish hajmi b) Sotish bahosi v) To’la tannarx	45450 16420 91,80 72,40 3290580 + 550 x 5,00 x 0,50 x	46000 169,20 92,30 76,90 3537400 72,40 = + 39820 46000 = +230000 46000 = +23000	+550 +5,00 +0,50 +4,50 +246820

Yuqoridagi jadvalga asosan mahsulot hajmi 550 m.s ga oshgan. 1 s mahsulotni sotish bahosi 5 so’mga oshgan, 1 s mahsulot to’la tannarxi 0,50 tiyinga oshgan. 1 s mahsulotni sotishdan olingan foyda 4 so’m 50 tiyinga oshgan.. Jami sotishdan tushgan foyda 246820 m.s ga oshgan. Foyda summasining o’zgarishiga 3 ta omil ta’sir qilgan ya’ni sotish hajmini o’zgarishi hisobiga 39820 m.s lik ko’p foyda oshgan, sotish bahosining o’zgarishi hisobiga 230000 m.s lik ko’p foyda olingan, mahsulot tannarxini o’zgarishi hisobiga 23000 m.s ga foyda summasi kamaygan.

3. Qishloq xo’jaligi iqtisodiy samaradorligining asosiy ko’rsatkichlaridan biri bu rentabellik hisoblanadi. Rentabellik darajasi qancha yuqori bo’lsa, resurslardan foydalanish darajasi shuncha yuqori bo’ladi. Rentabellik darajasi qancha yuqori bo’lsa, xo’jalikning moliyaviy ahvoli shuncha mustahkam bo’ladi. Rentabellik hozirgi davrda bir necha turlarga bo’linib hisobga olinadi va o’rganiladi. Rentabellik quyidagi turlarga bo’linadi:

1. 
   Sotilgan mahsulot rentabelligi
   
2. 
   Xususiy kapital rentabelligi
   
3. 
   Permanent kapitak rentabelligi
   
4. 
   Aktivlar rentabelligi
   
5. 
   Asosiy vositalar rentabelligi
   

1.Sotilgan mahsulot rentabelligini aniqlash uchun sotishdan olingan yalpi foyda summasini ( YF ) sotishdan olingan sof tushum ( ST ) ga bo’lish kerak.


Rs = YF . 100
ST
2.Xususiy kapital rentabelligi sof foyda summasini ( SF ), xususiy kapitalning o’rtacha qiymatiga ( XK ) bo’lishi orqali aniqlanadi.