Mavzu: Iqtisodiy tahlilning mazmuni va ahamyati

O’tgan yil 1 chorak haqiqatda	Hisobot yili		Tafovut (+;-)
Rejani bajarilish % i
	Reja	Haqiqiy	O’tgan yildan	Rejadan
1 2	O’simchilik mahsuloti (m.s) Chorvachilik (m.s)	4060 5430	4400 5650	4200 6200	+140 +770	-200 +550	95,5 104,4
	Hammasi	9490	10050	10400	+610	+350	103,5
	Jumladan Yangi intensive texnalogiya bo’yicha ishlab chiqarilgan.	475		568	+93	+760	115,4

Xulosa: Yuqoridagi jadvalga asosan o’simchilik mahsulotlari o’tgan yilga qaraganda 140 m.s ga oshgan, rejaga nisbatan esa 200 m.s kamaygan va topshiriq 95,5 % bajarilgan. Chorvachilik mahsulotlari yetishtirilishi o’tgan yilga nisbatan 770 m.s oshgan, rejaga nisbatan esa 550 m.s oshgan, rejani 104,4 % bajarilgan. Hamma mahsulotlarni yetishtirish bo’yicha o’tgan yilga nisbatan 610 m.s lik ko’p, rejaga nisbatan 350 m.s ga ko’paygan va reja 103 % ga bajarilgan. Qishloq xo’jaligiga yangi intensive texnalogiyalarni jalb qilish natijasida o’tgan yilga nisbatan 93 m.s lik, rejaga nisbatan 76 m.s lik ko’p mahsulot yetishtirilgan va reja topshirig’I 115,4 % ga bajarilgan.
O’simchilikdagi asosiy ko’rsatkich hosildorlik bo’lib hisoblanadi. Hosildorlikni topish uchun yalpi yig’imni ekin maydoniga taqsimlaymiz.
H = YaY
EM
Chorvachilikdagi asosiy ko’rsatkich mahsuldorlik bo’lib hisoblanadi. Mahsuldorlikni aniqlash uchun jami olingan mahsulotni chorvalar soniga taqsimlaymiz.
J.O.M
M = Chorvalar soni
Qishloq xo’jaligini rivojlantirishda va samaradorlikni oshirishda bu ikkala ko’rsatkich muhim ro’l o’ynaydi. Chunki bu ko’rsatkichlar moliyaviy ahvolga o’z ta’sirini ko’rsatadi.
2. Odamlarni hayoti va ishlab chiqarish faoliyatining zarur moddiy sharoitlari ichida yer, uning ustidagi tuproq, yer osti boyliklari, o’rmon suvlari alohida o’rin tutadi. Yer har qanday ishlab chiqarishning eng birinchi asosi, tabiiy negizidir, u siz kishining o’zi ham hayot kechira olmaydi.
Yer qishloq xo’jalik sohasining mehnat predmeti hamdir, odam ishlab chiqarish jarayonida unga ta’sir qiladi, uning yordamida o’zi yetishtiradigan qishloq xo’jalik ekinlariga ta’sir ko’rsatadi. Yer ishlab chiqarishning original vositasi bo’lishi bilan birga uning o’ziga xos xususiyatlari borki, bu xususiyatlar uni boshqa ishlab chiqarish vositalaridan qat’iy ajratib turadi.
Qishloq mehnati natijasida yaratilgan boshqa barcha ishlab chiqarish vositalarining miqdori ko’payishiva sifati o’zgarishi mumkin. Yerni esa mehnat bilan yaratib yoki uni boshqa ishlab chiqarish vositalari bilan almashtirib bo’lmaydi.
Yer – bu asosiy ishlab chiqarish vositasiga kiritiladi. Uning boshqa vositalardan farqi shundaki u bir joydan ikkinchi joyga ko’chirilmaydi, inson hohishi bilan cheksiz kamaytirib bo’lmaydi, chunki u cheklangandir, u eskirmaydi, ko’paymaydi, kamaymaydi yer tabiiydir.
Yer – umumiy boylik bo’lib, u davlat tomonidan muxofaza qilinadi. Yerdan samarali foydalanishni tahlil qilishda quyidagi vazifalar amalgam oshiriladi :

1. 
   Yer fondi tarkibini yanada yaxshilash imkonyatlarini aniqlash.
   
2. 
   Ekin maydonining eng qulay tarkibini ishlab chiqish.
   
3. 
   Barcha ekinlarning hosildorligi va iqtisodiy samaradorligini imkoni boricha oshirish.
   
4. 
   Yerning unumdorligini yanada oshirish.
   
5. 
   Bo’sh yotgan ekinlarni o’zlashtirish.
   
6. 
   Har bir yerdan samarali foydalanish.
   

Yer resurslaridan oqilona foydalanish uchun yer kadastrini tuzish kerak.
Yer kodastri – bu bir qancha yerlarni bir-biriga har tomonlama solishtirib ko’rilishi asosida ularga iqtisodiy jihatdan baho berishdir.
Yerdan foydalanish darajasini o’rganish uchun quyidagi ko’rsatkichlarni hisoblab chiqish kerak.

1. 
   Umumiy yer maydonida
   

qishloq xo’jalik yerlari- = Qishloq xo’jalik yer maydoni . 100
ning salmag’ Umumiy yer maydoni

2. 
   Haydaladigan yerlardan Haydaladigan yer maydoni . 100
   

foydalanish darajasi = Qishloq xo’jalik yer maydoni
Yer maydonidan samarali foydalanishni tahlil qilish uchun quyidagi jadvaldan foydalanamiz.