Mavzu: Iroda borasidagi nazariyalar Reja: Iroda borasidagi nazariyalar U. Djeymsning qarashlari (fikri)

1. Tayyorgarlik;
2. Bajarish;
3. Yakunlash.
Tayyorgarlik bosqichi niyatni, maqsadni anglashni, ish olib borish usullarini tanlashni o‘z ichiga oladi. Masalan, agar yosh yigitcha ofitser bo‘lishga qaror qilar ekan, o‘z maqsadini belgilab oladi, u ana shu maqsadga erishish uchun harbiy bilim yurtiga kirishni istaydi, qaysi o‘quv yurtiga, qaysi fakultetga kirish va hokazolar masalasini hal qiladi. U o‘qishga kirishga qanday tayyorgarlik ko‘rishni: mustaqil tayyorgarlik ko‘radimi yoki tayyorlash kursiga kiradimi,-ana shuni o‘ylaydi.
Nihoyat maqsad aniq bo‘ldi. Bir qarorga kelish bilan harakatning tayyorgarlik bosqichi tamom bo‘ladi, lekin agar bu harakatning ketidan qarorning bajarilishidan hamda shundan so‘ng ma’lum bir xulosalar chiqarishdan iborat navbatdagi bosqichlar kelmasa, u irodaviy harakat bo‘lmaydi. Mazkur misolda irodaviy harakat to‘la amalga oshishi uchun yigitcha belgilangan kirish imtihonlarini topshirib, harbiy bilim yurtiga kirish (ikkinchi bosqich)i, so‘ngra esa o‘zining faoliyatini tahlil qilib, ma’lum bir xulosalar (uchunchi bosqich) chiqarishi kerak bo‘ladi. Shuni aytib o‘tish kerakki, harbiy xizmatchi o‘zining maqsadi va faoliyatini qanchalik yaxshi hamda chuqur anglasa, u amalga oshiradigan iroda aktlari, ya’ni irodaviy hatti-harakatlar shunchalik oson va samarali kechadi, tabiiyki bunda inson shunchalik kam charchaydi.
Irodaviy hatti-harakatlarning uch bosqichini yana ham maydalab, besh bosqichga bo‘lish mumkin:
1. Maqsad qo‘yish;
2. Maqsadga erishish yo‘llarini belgilash (bir nechta);
3. Ushbu yo‘llardan birini tanlash;
4. Maqsadni amalga oshirish;
5. Yakunlash yoki yakuniy xulosalar chiqarish-tahlil qilish.

Irodaviy hatti-harakat qo‘yidagi turlarga bo‘linadi:

1. Oddiy va murakkab;
2. Qisqa vaqtli va uzoq vaqtli;
3. O‘z tashabbusi bilan yoki boshqalar tashabbusi bilan amalga oshirilganligiga ko‘ra.
Irodaga soddaroq qilib qo‘yidagicha ta’rif berish mumkin: