Mavzu: Ishlab chiqarish va uning baynalminallashuvi Mundarija Kirish

5.Globallashuv jahon xo'jaligini baynalmilallashuvining eng yuqori bosqichi sifatida
Iqtisodiy integratsiya globallashuv jarayoniga juda mos keladi, uning o'zagini tashkil etadi va globallashuvning o'zi uzoq vaqt davomida to'plangan miqdoriy o'zgarishlar sifat sakrashiga olib kelganda xalqarolashuvning yuqori bosqichini, uning keyingi rivojlanishini ifodalaydi. Xalqaro munosabatlarning globallashuvi - xalqaro munosabatlar sohasidagi jamiyat hayoti va faoliyatining turli sohalarining o'zaro bog'liqligi va o'zaro ta'sirining kuchayishi. U jamiyat hayotining deyarli barcha sohalariga, jumladan, iqtisodiyot, siyosat, mafkura, ijtimoiy soha, madaniyat, ekologiya, xavfsizlik, turmush tarzi, shuningdek, insonning yashash sharoitlariga ta'sir qiladi.
Milliy ishlab chiqarish va moliya tuzilmalari o'zaro bog'liq bo'ladigan global rivojlanish jarayonlari tuzilgan va amalga oshirilgan tashqi bitimlar sonining ko'payishi natijasida tezlashadi. Globallashuv jarayoni jahon iqtisodiyotining turli sohalarini qamrab oladi, xususan: · tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intellektual mulk ob'ektlari bilan tashqi, xalqaro, jahon savdosi; ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati (mehnat, kapital, axborot); · xalqaro moliyaviy-kredit va valyuta operatsiyalari (beg'araz moliyalashtirish va yordam, xalqaro iqtisodiy munosabatlar sub'ektlarining kreditlari va kreditlari, qimmatli qog'ozlar, maxsus moliya mexanizmlari va vositalari bilan operatsiyalar, valyuta operatsiyalari); · ishlab chiqarish, ilmiy-texnikaviy, texnologik, muhandislik va axborot hamkorligi.
Jahon iqtisodiyoti globallashuvining tarkibiy qismlari · avval bo‘lganidek ayirboshlash emas, balki ishlab chiqarishni baynalmilallashuvini chuqurlashtirish. Ishlab chiqarishning baynalmilallashuvi dunyoning ko'plab mamlakatlari ishlab chiqaruvchilarining turli shakllarda va turli bosqichlarda yakuniy mahsulotni yaratishda ishtirok etishida namoyon bo'ladi. Oraliq mahsulotlar va yarim tayyor mahsulotlar jahon savdosida va korporatsiyalararo transferlarda ortib borayotgan ulushni egallaydi. Ishlab chiqarishni baynalmilallashuvining institutsional shakli TMK hisoblanadi; · mamlakatlar o‘rtasida, birinchi navbatda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar ko‘rinishidagi xalqaro kapital oqimining o‘sishidan iborat bo‘lgan kapitalning xalqarolashuvini chuqurlashtirish (bundan tashqari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi tashqi savdo va ishlab chiqarishga nisbatan tezroq o‘sib bormoqda), fondning xalqarolashuvi; bozor; · ishlab chiqarish vositalari va ilmiy-texnikaviy, texnologik bilimlarni ayirboshlash orqali, shuningdek, iqtisodiy birliklarni yaxlit ishlab chiqarish va iste’molchi tizimlariga bog‘lovchi xalqaro ixtisoslashuv va kooperatsiya shaklida ishlab chiqaruvchi kuchlarning globallashuvi; ishlab chiqarish kooperatsiyasi, ishlab chiqarish resurslarini xalqaro o'tkazish yo'li bilan; · xalqaro hamkorlikni amalga oshirishni ta’minlaydigan global moddiy, axborot, tashkiliy va iqtisodiy infratuzilmani shakllantirish; · xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, an’anaviy xalqaro savdo ko‘lamining o‘sishi va tabiatning sifat jihatidan o‘zgarishi asosida ayirboshlashni baynalmilallashuvini kuchaytirish.
Xalqaro hamkorlikning tobora muhim sohasi - bu moddiy ishlab chiqarish sohasiga qaraganda tezroq rivojlanayotgan xizmat ko'rsatish sohasi; · Xalqaro mehnat migratsiyasi ko'lamini kengaytirish. Nisbatan qashshoq mamlakatlardan kelgan odamlar rivojlangan mamlakatlarda malakasiz yoki past malakali ishchi sifatida ish topadilar. Shu bilan birga, mehnat bozorida past malakali va kam haq to'lanadigan ish bilan bog'liq bo'lgan ma'lum bo'shliqlarni to'ldirish uchun chet el ishchi kuchidan foydalanadigan davlatlar immigratsiyani ma'lum chegaralarda ushlab turishga harakat qilmoqda; · ishlab chiqarish va iste'molning atrof-muhitga ta'sirining ortib borayotgan baynalmilallashuvi, bu bizning davrimizning global muammolarini hal qilishga qaratilgan xalqaro hamkorlikka bo'lgan ehtiyojni oshiradi. Barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning erkin va samarali tadbirkorlik faoliyati uchun yagona global jahon iqtisodiy, huquqiy, axborot, madaniy makonni shakllantirish, tovarlar va xizmatlar, kapital, mehnat, iqtisodiy yaqinlashuvning yagona sayyoraviy bozorini yaratish dolzarb ehtiyojdir. alohida mamlakatlarning yagona jahon xo'jalik majmuasiga birlashishi.
To'g'ri, katta ehtimol bilan biz o'nlab yillar ichida ham haqiqiy global bozorga chiqa olmaymiz va bu turli siyosiy sabablarga ko'ra to'liq amalga oshmay qolishi mumkin. 2.2 Globallashuv jarayonlarining oqibatlari Globallashuvning ijobiy qiymatini ortiqcha baholash qiyin: insoniyatning imkoniyatlari beqiyos ko'paymoqda, uning hayotiy faoliyatining barcha jabhalari to'liqroq hisobga olinmoqda, uyg'unlashuv uchun sharoitlar yaratilmoqda. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi insoniyatning umuminsoniy muammolarini hal qilish uchun jiddiy zamin yaratadi. Globallashuv jarayonlarining ijobiy oqibatlari (afzalliklari) quyidagilardan iborat:
Globallashuv ixtisoslashuv va xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashishiga yordam beradi. · Globallashuv jarayonlarining muhim afzalligi miqyosdagi iqtisoddir, bu potentsial ravishda xarajatlarni kamaytirish va narxlarni pasaytirishga, natijada barqaror iqtisodiy o'sishga olib kelishi mumkin. · Globallashuvning afzalliklari, shuningdek, barcha tomonlarni qoniqtiradigan o'zaro manfaatli asosda erkin savdoning afzalliklari bilan bog'liq. · Globallashuv, kuchayib borayotgan raqobat, yangi texnologiyalarni yanada rivojlantirish va ularni mamlakatlar o'rtasida taqsimlashni rag'batlantiradi. Ba'zida globallashuv mukammal raqobatga olib keladi, deb ta'kidlanadi.
Darhaqiqat, biz yangi raqobat sohalari va an'anaviy bozorlardagi keskin raqobat haqida gapirishimiz kerak, bu yagona davlat yoki korporatsiyaning kuchidan tashqarida. Jahon iqtisodiyotidagi globallashuv jarayonlari, birinchi navbatda, iste’molchilar uchun foydalidir, chunki raqobat ularga tanlash imkoniyatini beradi va narxlarni pasaytiradi. · Globallashuv ishlab chiqarishni global ratsionalizatsiya qilish va ilg'or texnologiyalarni tarqatish, shuningdek, global miqyosda doimiy innovatsiyalar uchun raqobatbardosh bosimlar orqali yuqori mahsuldorlikka olib kelishi mumkin. · Globallashuv mamlakatlarga ko'proq moliyaviy resurslarni safarbar qilish imkonini beradi, chunki investorlar ko'proq bozorlarda ko'proq moliyaviy vositalardan foydalanishlari mumkin. · Globallashuv insoniyatning umuminsoniy muammolarini, birinchi navbatda, ekologik muammolarni hal qilish uchun jiddiy zamin yaratadi, bu esa jahon hamjamiyatining sa'y-harakatlarini birlashtirish, resurslarni birlashtirish, turli sohalardagi harakatlarni muvofiqlashtirish bilan bog'liq. Globallashuvning yakuniy natijasi, ko'plab mutaxassislar umid qilganidek, dunyodagi farovonlikning umumiy o'sishi bo'lishi kerak.
Globallashuvning salbiy oqibatlari, yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolari va xavf-xatarlari quyidagilardan iborat: · Globallashuvning foydalari notekis taqsimlangan. Zamonaviy globallashuv jarayonlari, birinchi navbatda, sanoati rivojlangan mamlakatlar o'rtasida, ikkinchidan, rivojlanayotgan mamlakatlarni qamrab oladi. Globallashuv birinchi guruh mamlakatlari mavqeini mustahkamlaydi va ularga qo'shimcha afzalliklar beradi. Shu bilan birga, zamonaviy xalqaro mehnat taqsimoti doirasidagi globallashuv jarayonlarining rivojlanishi globallashuv sub'ektlaridan ko'ra ko'proq ob'ektga aylangan jahon periferiyasi deb ataladigan kam rivojlangan mamlakatlarning hozirgi mavqeini muzlatish xavfini tug'diradi. · Globallashuv foydalarining adolatsiz taqsimlanishi mintaqaviy, milliy va xalqaro miqyosda mojarolar xavfini keltirib chiqaradi.
Daromadlarning konvergentsiyasi yoki tekislanishi yo'q, aksincha ularning qutblanishi. Bu jarayonda jadal rivojlanayotgan davlatlar boy davlatlar qatoriga kirib bormoqda, kambag‘al davlatlar esa ulardan tobora ortda qolmoqda. 1960 yildan beri eng boy va eng kambag'al mamlakatlar o'rtasidagi tafovut ikki baravar ko'paydi, bu esa rivojlanayotgan mamlakatlarga yordam berishda adolat to'g'risidagi har qanday va'da muvaffaqiyatsizlikka uchraganini statistik jihatdan isbotlaydi. Rivojlangan davlatlar ochiqlik va globallashuvdan o‘z manfaati yo‘lida foydalanib, mavjud status-kvoni mustahkamlashga intiladi. Qo'shma Shtatlarning dunyoning bir qutbliligini mustahkamlash istagi katta tashvish uyg'otmoqda. Ma'lumotlarga ko'ra, G'arb dunyosida yashovchilarning atigi 14,5 foizi globallashuvdan foyda ko'radi, Xitoy, Hindiston, Janubi-Sharqiy Osiyo va Lotin Amerikasi kabi massivlarga u deyarli ta'sir qilmaydi. “Qora tuynuklar” postsovet hududida, Afrika, Markaziy va Janubiy Osiyoda ham shakllanmoqda. · Moliya sektorining mumkin bo'lgan beqarorligi, milliy iqtisodiyotlarning global darajada o'zaro bog'liqligi tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan mintaqaviy yoki global beqarorlik. Bir mamlakatdagi mahalliy iqtisodiy tebranishlar yoki inqirozlar mintaqaviy yoki hatto global oqibatlarga olib kelishi mumkin. · Globallashuvning eng og'riqli oqibatlarini jahon chekkasi deb ataladigan kam rivojlangan mamlakatlar boshdan kechirishi mumkin.
Ularning asosiy qismi xomashyo yetkazib beruvchilar va mehnat talab qiladigan mahsulotlar ishlab chiqaruvchilar (va ba'zilari zamonaviy murakkab uskunalar uchun ehtiyot qismlar va yig'malarni yetkazib beruvchilar) sifatida xalqarolashtirishda ishtirok etib, o'zlarini ilg'or kuchlarga to'liq qaram bo'lib, daromadga ega bo'lishadi. birinchidan, pastroq, ikkinchidan, ular jahon bozorlari kon'yunkturasiga qarab juda beqaror. · Globallashuv jarayonlari munosabati bilan rivojlangan mamlakatlarda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan eng tez-tez muhokama qilinadigan ijtimoiy-siyosiy muammolar sifatida ishsizlikning o'sishini nomlashimiz mumkin.
Xavf sifatida, xususan, ish haqi yuqori bo'lgan mamlakatlardan kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarish quvvatlarining bir qismini ish haqi past bo'lgan mamlakatlarga o'tkazish natijasida ishsizlikning mumkin bo'lgan o'sishini qayd etish mumkin. Ish o'rinlarining eksporti bir qator davlatlar iqtisodiyoti uchun nomaqbul bo'lishi mumkin. Ammo ko'pincha bunday sharoitda rivojlangan mamlakatlardagi kompaniyalar rentabelsiz mahsulotlar ishlab chiqarishni to'xtatib, yuqori malakali kadrlardan foydalanishni talab qiladigan tovarlar ishlab chiqarishga o'tadilar. Ishchi kuchini qayta taqsimlash mavjud. Natijada, past malakali ishchilar talab qilinmaydi, ular orasida ishsizlik ko'payadi va daromadlari pasayadi.

Xulosa
Zamonaviy jahon xo'jaligining iqtisodiy asosini ishlab chiqarishni baynalmilallashuvi - ayrim mamlakatlarda mahsulot ishlab chiqarishni boshqa mamlakatlarda iste'mol qilish bilan birlashtirgan shunday tashkiliy-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish tashkil etadi. Xalqaro mehnat taqsimoti – ayrim mamlakatlarning jahon bozorida sotish uchun ma’lum tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga ixtisoslashuvi vujudga kelganda milliy iqtisodiyotlar o‘rtasidagi aloqalar doimiy bo‘lib qoladi. Ishlab chiqarishning baynalmilallashuvi xalqaro savdo rivojlanishining tezlashishiga olib keladi.
Zamonaviy sharoitda ko'pchilik mamlakatlar iqtisodiyotining tashqi bozorga bog'liqligi sezilarli darajada oshdi, bu eksport qilinadigan milliy mahsulotlar ulushining ortishidan dalolat beradi. Ishlab chiqarishni baynalmilallashuvi iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning tobora muhim shartiga aylanib bormoqda. Bu sohada ro‘y berayotgan chuqur o‘zgarishlar bir qancha ma’noda global xarakterga ega bo‘lib, xalqaro sa’y-harakatlarni talab qiladi. Fan, texnika va texnologiyaning yangilanishi shu qadar keng ko‘lamli, har tomonlama va chuqurdirki, uni bir, hatto yirik davlatning kuchlari bilan amalga oshirishning iloji yo‘q. Ishlab chiqarishning eng yangi xalqarolashuvi jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonini kuchaytiradi.
Bugungi kunda kuch tuzilmalari oldida turgan asosiy vazifa globallashuvning butun dunyo xalqlari uchun ijobiy omilga aylanishini ta’minlashdan iborat. Buning sababi shundaki, globallashuv katta imkoniyatlarni taqdim etsa-da, uning foydalari hozir juda notekis taqsimlanadi va uning xarajatlari notekis taqsimlanadi. Rivojlanayotgan va o‘tish davridagi iqtisodiga ega davlatlar ushbu asosiy muammo bo‘yicha chora ko‘rishda alohida muammolarga duch kelayotganini tan olish kerak.
Shuning uchun globallashuv insoniyatning barcha xilma-xilligi bilan umumiy mansubligimiz asosida umumiy kelajakni shakllantirishga qaratilgan keng va qat'iyatli sa'y-harakatlar orqaligina to'liq qamrab oluvchi va adolatli bo'lishi mumkin. Ushbu sa'y-harakatlar global darajadagi siyosat va choralarni o'z ichiga olishi kerak,