Mavzu: IV guruhning d-elementlari. Elementlarning umumiy tavsifi. Atomlarning tuzilishi

Tarkibida titan bulgan eng muxim minerallar titan (IV) oksid TYug (rutil, anataz, bruknt), temir titanatlar, kalsiy titanatlardir. Ilmenit FeTiO, kupincha magnetit Fe304 bilan aralash xolda uchraydi. FeTiOj nFe304 formula bilan ifodalanadigan bu mineral titan magnetiti deb ataladi. Kalsiy titanatlardan perovskit SaTYU3 amaliy axamiyatga ega. Titanning ion radiusi alyuminiyning ion radiusiga yakin bulgani sababli titanning kup mikdori nihoyatda tarkok, xolda alyumosilikatlar va boksntlar tarkibida uchraydi. Shuning uchun bu ikki elementning ba’zi birikmalari uzaro izomorfdir. Toza titan minerallari juda siyrak uchraydi. Uning uch minerali — rutil, ilmenit va magnetit titan olishda sanoat ahamiyatiga ega.

• Tarkibida titan bulgan eng muxim minerallar titan (IV) oksid TYug (rutil, anataz, bruknt), temir titanatlar, kalsiy titanatlardir. Ilmenit FeTiO, kupincha magnetit Fe304 bilan aralash xolda uchraydi. FeTiOj nFe304 formula bilan ifodalanadigan bu mineral titan magnetiti deb ataladi. Kalsiy titanatlardan perovskit SaTYU3 amaliy axamiyatga ega. Titanning ion radiusi alyuminiyning ion radiusiga yakin bulgani sababli titanning kup mikdori nihoyatda tarkok, xolda alyumosilikatlar va boksntlar tarkibida uchraydi. Shuning uchun bu ikki elementning ba’zi birikmalari uzaro izomorfdir. Toza titan minerallari juda siyrak uchraydi. Uning uch minerali — rutil, ilmenit va magnetit titan olishda sanoat ahamiyatiga ega.
• Sirkoniy minerallaridan sirkon ZrSiOa, baddeleit gYU2lar ma’lum. Gafniyda mustaqil minerallar yukde-yish mumkin. Gafniy ionining radiusi sirkoniy ion radiusiga yaqin bulgani uchun u, asosan, sirkoniy minerallari tarkibida (1—5% gacha) uchraydi.