Mavzu: Kasb faoliyatida Internet texnologiyalarini qo’llash Internet vaunting xizmatlari

Mavzu: Kasb faoliyatida Internet texnologiyalarini qo’llash
Internet vaunting xizmatlari.
Reja:
1. Internet xizmatlari
2. Internetningdasturiyta`minoti
3. Internet manzillarivadomenlari
4. DNS serverlari
5. NAT tizimi
Asosiyterminlar: Internet xizmatlari, Telnet, FTP, E–mail, Whois, faks, elektrontarjimon, shlyuzlar, Copher, WAIS, WWW, HTML, Web–texnologiya, Web–sahifalar, Web–sayt, URL, HTTP, CGI, «butundunyoo’rgimchakto’ri», Web–master, yozuvchi, kontent–master, analitik, server administratori.Googletizimi
1. Internet xizmatlari
Internet, avvalambor, uningfoydalanuvchilarigaaxborotxizmatiko’rsatishuchunyaratilgandir. Umumanolganda, internet xizmatturlarinihoyatdako’pvaxilma-xilbo’lib (yangixizmatturlari kun sayinpaydobo’lib, ba’zilariyo’qolmoqda), ularniquyidagiguruhlargaajratishmumkin:
– WWW – elektronsahifaxizmati;
– elektronpochtaxizmati;
– telekonferensiya (Usenet);
– fayllarniuzatish (FTP);
– DNS- tarmoqhududlariganomberishxizmati;
– Telnet xizmati;
– IRC – xizmatiyoki Chat konferesiya;
– Ma’lumotlarniizlashxizmati.
Telnet–uzoqdaturibtarmoqdagiistagankompyuterniboshqarishrejimi, ya’niabonentgatarmoqdagixohlagan EHM daxuddio’zinikikabi, ishlashimkoniniberadi FTP(FileTragsftrProtocol)–abonentgatarmoqdagiistagankompyuterdamatnlivaikkilikfayllarbilano’zaromuloqotqilishgasharoityaratibberuvchifayllaruzatishprotokoli. Uzoqdagikompyuterfayllarishaxsiykompyuterganusxalashgandankeyinginaundaishlashuchun (o’qish, ishlovberishvab.k) kirishimkoniyatiberiladi. Fayllarnibirjoydanikkinchijoygauzatish WWW yordamidaamalgaoshirilgantaqdirdaham FTP-sistemasio’ziningtezkorligivafoydalanishdagioddiyligitufayliommaviyxizmatturibo’libqolmoqda.
Usenet (Usenet Wewsqroupe)-tarmoqyangiliklarivatarmoqdagielektronelonlardoskasiniolish. Bu sistemama’lumbirmavzubo’yichaguruhlargabo’linganhujjat (maqola)laryigindisisanaladi. Foydanaluvchio’ziniqiziqtirganmavzuniko’rsatibmoshujjatlarbilantanishibchiqishivao’zinikiniyaratishimumkin.
Yangixujatlarguruhiningbarchaa’zolarigayokikonkretavtorlargayuborilishimumkin.
Elektronpochta (E-mail) – engko’ptarqalgan internet xizmatibo’lib, istagantarmoqabonentinipochtaxabarlaribilano’zaromuloqotdabo’libturishinitaminlaydi. Elektronpochtaningharakterlixususiyatlarishuki, xabaradresatgabirnechaminutdavomidayetibboradi.
Bundamasofaxechqandayrolo’ynamaydi. Odatiyxatlaresa, oluvchigabirnecha kun hattoki, haftadankeyinyetibborishimumkin.
Whais-internetningadreskitobi. Uningyordamibilanaboneto’zoqdagikompyutergavafoydalanuvchilargategishliaxborotlarniolishimumkin.
Yuqoridakeltirilgantarmoqdagiabonentlararoaxborotalmashuvixizmatlaridantashqari, internet ba’zibiro’zigaxosxizmatturlarini ham taqdimqilishimumkin, masalan:
Faks-servis-tarmoqfaksserviridanfoydalanib, foydalanuvchigafaksimalaloqaorqalixabarlarjo’natishimkoniniberadi.
Elektrontarjimon–o’zigayuborilganmatnnibirtildanikkinchitilgatarjimaqilibberadi.
Bundaelektrontarjimongamurojaatetishelektronpochtaorqaliamalgaoshiriladi.
Shlyuzlar-abonentga TCP/IP protokollaribilanishlamaydigantarmoqdaxabarlarnijo’natishimkoniniberadi.
Ikkinchidarajalixizmatlarga, ayniqsaaxborotlarniqidirishvatarmoqma’lumotlarbazasiinformasionzaxiralardanfoydalanishsistemalarigaquyidagilarkiradi:
 Gopher-kalitso’zvajumlalarbo’yichaaxborotlarnitopishgayordamberuvchi Internet tarmog’idagiengko’ptarqalganaxborotqidiruvvositasi. Copher-serviridaaxborotlarniko’ribchiqishxuddi windows ilovasidagimenyuyokifaylsistemasikatalogi (papka)ning «daraxti» kabiko’rinishdagimenyuyordamibilantashkilqilinadi. Yuqoridarajalimenyuyirikmavzunomlaridantashkiltopgan, masalan: iqtisodiyot, madaniyat, medisina, sport vab.q.
Keyingidarajamenyularitanlabolinganoldingidarajamenyuelementlarinibo’laklar (detallar) ajratadi. Daraxtbo’yichapastgasiljitishningoxirgipunktihujjathisoblanadi, xuddikatalogdaraxtiningoxirgielementi (fayl) kabi.
 WAIS-Copherganisbatanyanakuchliroqaxborotqidiruvvositasi. U kalitso’zlarqidiruvinibarchamatnlihujjatlardaamalgaoshiradi. Rasmiy talablar WAISda ixchamlashgan ingliz tilida yuboriladi. Bu logika algebrasi tiliga qaraganda ancha yengil hisoblanadi. Shuning uchun WAIS noprofessional foydalanuvchilar e’tiborini o’ziga ko’proq jalb etadi.
 Internetda eng ommabop va bir me’yorda rivojlangan xizmat turlaridan biri World Wide Web (WWW)dir. U tadqiqot axborotlari almashuvi uchun ilgaridan o’ylab topilgan. Hozir esa, ko’pchilik odamlar kundalik hayotining bir qismiga aylanib qoldi. WWW-bu yer sharining istagan nuqtasida saqlanishi mumkin bo’lgan butunlay boshqa sayt yoki kompyuterdagi matnning xohlagan boshqa joyiga havola qilinadigan belgilash so’zlari (buyruqlari) o’rnatilgan global giper matn sistemasi. Giper matn g’oyasining mazmuni shundaki, tarmoqdagi informasion zaxiralarga gipermatn modelini yaratishdagi relyasion yondashishdan foydalanish va uni maksimal oddiy usul bilan bajarish. Bu g’oyani amalga oshirishda to’rtta asosiy vosita ishlab chiqilgan:
–HTML hujjatlarning gipermatn belgilash tili.
–URL(Universal Resource Locator) manzillashning unvercal usuli.
–HTTP gipermatn axborotlari bilan almashish protokoli. (HTTP–Hyper Text Transfer Protocol).
–SSI (Common Getaway Interface) shlyuzlarining universal interfeysi.
Bu vositalar kitobning navbatdagi bo’limlarida ko’rib chiqiladi.
Kelajakda internet xizmatlari taqdim qilishi tizimida sifatli evolyusion o’zgarishlar bo’ladi. Ular asosan, odamlar va jamiyatning extiyojlarini har tomonlama qondirishga qaratilgan bo’ladi. Kelajakda internet xizmatlari xuddi instrument (asbob) kabi faol xizmat qiladi. Qarorlar qabul qilish va o’qitishni tashkil etish, odamlar o’rtasidagi muloqot va hamkorlik, XXI asr telefoni, marketing, biznes, dam olish va boshqalar.
Barcha xizmatdagi foydalanuvchilarni qiziqtiradigan jihatalar tezkorlik; arzon global aloqa; muloqot va axborot almashuvidagi qulaylik; kira olinadigan dasturlar, ajoyib tarmoq zaxiralari va boshqalar. Ular global tarmoqni o’zlarining xususiy intellektual imkoniyatlariga qo’shimchadek qaraydilar.
Hozirgi vaqtda axborot asri boshlanajagi, unga bo’ladigan talab va talabgorlar sonining to’xtovsiz oshib borajagini hamma anglamoqda. Tabiiyki, ishonchli va operativ axborotsiz vaqt bilan baravar qadam tashlab bo’lmaydi, inson faoliyatining xohlagan soxasida qo’yilgan maqsadga erishib bo’lmaydi. Shuning uchun barchamiz har xil internet xizmatlaridan potensial foydalanuvchi bo’lib boramiz.