Mavzu: kataliz. Kataliz turlari

Mavzu: KATALIZ. KATALIZ TURLARI

Reja

1. KATALIZ KATALITIK RЕAKSIYALAR VA ULARNING AHAMIYATI

2. ATOMLARNING REKOMBINATSIYASI
3. ERKIN RADIKALLAR REAKSIYASI.
Arrenius tenglamasi Bolgeman tenglamasini shaklini eslatadi. Molekulalar ta’sirlanishi natijasida qandaydir energiya Ea hosil qiladi. Agar molekulalar doimo reaksiyaga kirishishi qobilyatiga ega bo’lishi holatida bo’lsa sekin ketadigan reaksiyalarni yuzaga kelishini tushuntirish qiyin. Ular chunki to’qnashuv chastatasi yuqori bo’ladi .Kislota asoslarining neytrallanish reaksiyalarining tezligi va boshqa reaksiyalarning tezligi.
Masalan:
Fluoressensiyani o’chirish tezligi faqat chegaralangan bir-biriga yo’naltirilgan reksiyaga kiradigan molekulalar o’rtasida diffuziya yuz beradi .Umuman olganda molekulalar ta’sirlashishi uchun ular aktivlangan bo’lishi kerak. Aktivlanish energiyasi qancha ko’p bo’lsa molekulalar o’rtasida to’qnashuvlar kam bo’ladi. Agar energiya etarli darajada bo’lsa berilgan temperaturada reksiya shunga tez boradi .
Oddiy reksiya. A B da juda kam vaqtda mavjud bo’ladigan aktivlangan kompleks x^* quyidagiga ega bo’ladi.
A x^* B
Aktivlangan kompleks - faqatgina oraliq mahsulot emasu ko’pchilik kimyoviy reaksiyalarda yuzaga keladigan oraliq moddaga o’xshaydi. Ajratish yoki xosil bo’lish jarayonida ularning bitta bog’I ishtirok etadigan molekuladir.
Aktivlangan kompleksning tabiati kimyo reaksiya tezligining absalyut nazariyasidagi keyin ko’rib chiqiladi.
A moddaning B moddaga aylanishi uchun x ….. xolatiga aktivlantirish zarur. Xududi B moddaning aylanishidagidek to’g’ri va teskari reaksiyalar oraliq struqtura orqali o’tadi .
Agar A B yo`nalishda bog’da reaksiya borsa x….. unda parchalanish jarayonida xosil bo’ladigan va B A reaksiyada u xosil bo’lishi jarayonida mavjud bo’ladi.
A, x.... va B larning nisbiy energiyasi rasmda ko’rsatilgan.
12.6 rasm
Ordinata bo’yicha energiya so’ngan absiesada esa reaksiya jarayonidagi uzilgan o’zgaruvchan bog’ning uzunligi ko’rsatilgan .
Rasmda ko’rsatilganidek Ea –energiya x^* kompleksni hosil qilish uchun A moddaga yuritiladi. A moddaga qaraganda reaksiya mahsuloti B kamroq energiyaga ega bo’ladi .Unda x^*  B jarayonda ko’proq issiqlik ajraladi.A x^* jarayonidagi yuritilishiga qaraganda va natijada umumiy reaksiya da  U issiqlik ajraladi.
To’g’ri va teskari reaksiyalar x^* aktivlangan kompleks orqali o’tadi. Bu rasmdagi E¹a dan ko’rinib turibdi .( E¹a teskari reaksiyaning energiya aktivligi ). E¹a Ea (to’g’ri reaksiyaningenergiya aktivligi )dan katta bo’lishi kerak.
Teskari reaksiyaning energiya aktivligi – E¹a
Ea (to’g’ri reaksiyaning energiya aktivligi va )  U yig’indisiga teng.
E¹a = Ea+ U
B A endotermik qaytar reaksiya (ya’ni U musbat)