Mavzu: Kislota-asos tabiatiga oid hozirgi zamon tushunchalari. Arrenius 1887 yilda o’xshash moddalarning eritmalarida zaryadlangan zarrachalarga ajralish hisobiga zarrachalarning ortishi gipotezasini olg’a surdi. Bunday moddalrni u elektrolitlar deb, ularning ionlarga ajralishini esa elektrolitik dissotsiatsiya deb atadi. - Arrenius 1887 yilda o’xshash moddalarning eritmalarida zaryadlangan zarrachalarga ajralish hisobiga zarrachalarning ortishi gipotezasini olg’a surdi. Bunday moddalrni u elektrolitlar deb, ularning ionlarga ajralishini esa elektrolitik dissotsiatsiya deb atadi.
- U kislota va asos tushunchasini berdi.
- Kislota-bu dissotsilanganda H+ ionlarini va boshqa hech qanday musbat ionlarni bermaydigan molekuladir.
- Asos-dissotsilanganda OH- ionlarini va boshqa hech qanday manfiy ionlarni bermaydigan molekuladir. Kislota va asos orasida boradigan reaktsiya tuz va suv hosil qiladigan neytrallanish reaktsiyasidir. Arrenius nazariyasi bo’yicha istalgan elektrolit faqat qisman dissotsilanadi.
Neytrallanish - Eritma tarkibida pH va OH lar soni teng bo’lsa muxit neytrallanish bo’ladi va bu hodisa neytrallanish deyiladi.
Elektrolitlarni o’z holati bo’yicha erkin ko’rinishda va dissotsilanish mexanizmi bo’yicha 2ta bir-biridan keskin farq qiluvchi guruhga bo’lish mumkin: - Ionofor - kristallik panjarasi alohida ionlardan tuzilgan (KCI, NaCI) elektrolitlardir.
- Ionogen -bunda kristallik panjaraning bo’g’inlarida qutbli molekulalar (CH3COOH) bo’lgan elektrolitlardir.
Ionoforlar - Kislota yoki disprotid- bu protonlar donoridir, ya’ni proton beruvchi zarracha (molekula, kation, anion) dir.
- Asos yoki emprotid - bu protonlar aktseptoridir,ya’ni proton qabul qiluvchi zarracha(molekula, kation, anion)dir.
Arrenius nazariyasi bo’yicha tuz va suv hosil bo’lar edi. - Arrenius nazariyasi bo’yicha tuz va suv hosil bo’lar edi.
- Har bir bog’langan juftning kislota-asos xossalarini umumiy holda xarakterlash mumkin emas, balki faqat konktret erituvchida,masalan xususiy holda suvda xarakterlash mumkin.Masalan reaktsiya uchun muvozanat konstantasi ifodasini quyidagicha yozish mumkin:
Ka-sirka kislotasining dissotsilanish konstantasidir. - Ka-sirka kislotasining dissotsilanish konstantasidir.
- Ka-kattalikning qiymati kislota kuchining ushbu erituvchida (faqat shu erituvchida) gi qiymati haqida xulosa chiqarishga imkon beradi.Ka qiymati qancha katta bo’lsa zarrachaning kislota xossalari shuncha katta bo’ladi.
- Ka ga teskari bo’lgan kattalik hosil bo’lish konstantasi yoki protonlanish konstantasi deyiladi.
Atsetat ionining asos sifatidagi kuchini bu ionning erituvchi bilan o’zaro ta’sir reaktsiyasining muvozanat konstantasi xarakterlaydi: - Atsetat ionining asos sifatidagi kuchini bu ionning erituvchi bilan o’zaro ta’sir reaktsiyasining muvozanat konstantasi xarakterlaydi:
KV-atsetat ionining suvdagi asosli dissotsiatsiya konstantasi Ka va KV lar orasida bog’lanish mavjud. - KV-atsetat ionining suvdagi asosli dissotsiatsiya konstantasi Ka va KV lar orasida bog’lanish mavjud.
Tuz eritmalarida kislota-asosli muvozanat. (Gidroliz). - Klassik nazariya bo’yicha gidroliz-bu eritilgan tuz ionlarining suvning H va OH- ionlari bilan o’zaro ta’siridir, yoki suv yordamida tuzning parchalanishidir.
- Aynan gidroliz natijasida o’z tarkibida H va OH- ionlari tutmagan ko’pgina tuzlar suvli eritmalarda kislotali yoki ishqoriy muhit hosil qiladilar.
Kuchsiz asos va kuchli kislotadan tashkil topgan tuzlar gidrolizi (tuzning kation bo’yicha gidrolizi). - Kuchsiz asos va kuchli kislotadan tashkil topgan tuzlar gidrolizi (tuzning kation bo’yicha gidrolizi).
- Kuchli asos va kuchsiz kislotadan tashkil topgan tuzlar gidrolizga uchraganda eritmaning muhiti ishqoriy bo’ladi.
Kuchsiz asos kuchsiz kislotadan tashkil topgan tuzlar gidrolizi (tuzning kation va anion bo’yicha gidrolizi). - Kuchsiz asos kuchsiz kislotadan tashkil topgan tuzlar gidrolizi (tuzning kation va anion bo’yicha gidrolizi).
- Kuchli kislota va kuchli asosdan tashkil topgan tuzlar gidrolizga uchramaydi, chunki suvning H va OH‑ ionlari kam dissotsilanadigan mahsulotga bog’lana olmaydi.
Ko’p zaryadli ionlarning tuzlari bosqichli gidrolizga uchraydi: Klassik nazariya bo’yicha gidroliz konstantasini hisoblash. - Bu tuzning gidrolizini va gidroliz konstantasini quyidagicha tasavvur etish mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |
