Mavzu: Kompyuter asosiy va tashqi qurilmalari. Klaviatura va uning tugmalarining vazifalari. Sichqoncha va uning vazifalari. Monitorlar turlari. Tashqi qurilmalarni kompyuterga ulash. Reja

Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti
Professional ta`lim fakulteti
Axborot tizimilari va texnologiyalari
101- guruh talabasi Xoldaraliyev Alyorbekning
“Raqamli texnika va dasturiy ta`minot” fanidan yozgan
Mustaqil ishi
Mavzu:
Kompyuter asosiy va tashqi qurilmalari. Klaviatura va uning tugmalarining vazifalari. Sichqoncha va uning vazifalari. Monitorlar turlari. Tashqi qurilmalarni kompyuterga ulash.
Reja:

• Kompyuter asosiy va tashqi qurilmalari. Monitorlar turlari.
• Klaviatura va uning tugmalarining vazifalari.
• Sichqoncha va uning vazifalari.
• Tashqi qurilmalarni kompyuterga ulash.

Kompyuterning asosiy qurilmalari Monitor – kompyuterning ish jarayonida vujudga keladigan axborotlarning zarur qismini ekranga yoritib berishni ta’minlaydi. Sistema bloki – himoya g’ilofiga o’ralgan elektron sxemalar va qurilmalardan iborat. Klaviatura – kompyuterga turli ma’lumotva axbortlani kiritish imkonini beruvchi qurilma.
1-rasm.
Klavishlarning vazifasiga qarab funksional guruhlarga bo'linishi.

• Klavishlarning boshqaruvchilar — bu klavish guruhi esa alohida yoki boshqa klavishlar bilan ishlatilgan holatda aniq bir vazifani bajarishi uchun ishlatiladi;

• Funksional klaviaturalar — bu klavishlar aniq bir masalalar uchun ishlatiladi. Ular aniq nomlarga ega ya’ni F1, F2, F3 va to F12 gacha;
• Kirituvchi klaviaturalar — bu klavish guruhi harflar, sonlar, belgilardan tashkil topgan. Klaviaturaning asosiy qismi hisoblanadi;
• O'tkazuvchi klaviaturalar — bu klavishlarni vazifasi veb sahifalarni, yoki biror word hujjatlarni tahrirlashda va ko’rishda yuqori-pastga, o’ng-chapga, bosh-oxiriga o’tkazishda va shu kabi funksial uchun ishlatiladi;
• Raqamli klaviaturalar — raqamlar bilan tezroq ishlash uchun ishlatiladi;

• Indikatorlar — klaviaturaning holati haqida gapiaradi ya'ni (chapdan o'ngga qarab) 1-indikator yonganda esa biz yozuv uchun katta harflardan foydalanayotganimizni bildiradi (ma'lumot uchun katta harflar (QWERTY) kichik harflar esa (qwert), buni yoqish klaviaturadgi «Shift» klavishidan foydalaniladi), 2-indikator yonsa biz raqamli klaviaturadan foydalana olishimiz mumkinligini bildiradi (buni yoqish uchun «Num Lock») dan foydalaniladi, 3-indikator «Scroll Lock» yongani haqida bildiradi ya'ni odatiy holatda o'tkazuvchi klaviaturadagi tepaga, pastga, chapga, o'ngga o'tkazuvchi klavishlar kursorni bitta-bitta sursa, «Scroll Lock» yonganda esa kursor joyida turadi lekin sahifaning o'zi tepaga, pastga va ikki yonga surila boshlaydi.

Sichqoncha O’ng tugma – amallar ro’yxati(kontekst manyu)ni ochish imkonini beradi. Chap tugma – tanlash yoki buyruq berish imkonini beradi. Sichqoncha – boshqaruvchi buyruqlarni jo’natish imkonini beradi. Biror sirt bo’ylab harakatlantirilganda ichida joylashgan sharcha harakatga keladi, hosil bo’lgan signallar kompyuterga uzatiladi va ekranda yurgichning mos harakatlari yuzaga keladi.
Periferik(Tashqi) qurilma (inglizcha: peripheral) — kompyuterga maʼlumot kiritish yoki undan chiqarish imkonini beruvchi uskunadir[1].
Periferik qurilmalar tizimning ishlashi uchun ixtiyoriy boʻlishi va kompyuterdan uzilishi mumkin. Biroq, koʻpgina kompyuterlar periferik qurilmalar bilan ishlatiladi.
Periferik qurilmalar uch turga boʻlinadi:

• kiritish qurilmalari — kompyuterga axborot kiritish uchun foydalaniladigan qurilmalar: sichqoncha, grafik planshet, sensorli panel (tachpad), sensorli ekran, mikrofon, skaner, veb-kamera, videoga olish moslamasi, televizor tyuneri, klaviatura;
• chiqarish qurilmalari — kompyuterdan axborot chiqarish uchun foydalaniladigan qurilmalar: akustik tizim, printer, monitor;
• saqlash qurilmalari (kiritish/chiqarish) — kompyuter tomonidan qayta ishlangan maʼlumotlarni toʻplash uchun ishlatiladigan qurilmalar: qattiq disk (HDD), floppi disk (FDD), lenta xotirasi, USB flesh -xotira.