Mavzu: Leksikologiya, uning tadqiqot ob'ekti va majburiyatlar Reja: Leksikologiya haqida umumiy tushuncha

Keling, [m], [e], [k], [t], [e], [p] dan iborat so'zni olaylik. Bu tartibda joylashgan

tovush tuzilishi bilan, ya'ni bu shaklda "Talabalar ta'lim olishi mumkin bo'lgan ta'lim muassasasi". Tushunchani ifodalaydi, aks holda "yurak" so'zi leksikdir

bu tana a’zosining nomi ekanligini bildiradi. Demak, leksik ma'no faqat shu so'zning boshiga ishora qiladi. So‘zning grammatik ma’nosi esa alohida so‘zning ma’nosidir nafaqat bosh bilan, balki grammatik jihatdan bir guruh bilan bog'liq kiritilgan so‘zlarga ishora qiladi. Yuqorida bir misol “Maktab” va “yurak” ikki so‘zining grammatik ma’nolari bir xil ot, olmosh, birlik son, umumiy ot, aniq narsa ular ekanligi. Tilshunoslikda so‘zlarning grammatik ma’nolari Bo‘limda grammatika (morfologiya, sintaksis) o‘qiladi va o‘rgatiladi. Buning sababi shundaki, so'zlar alohida emas, balki grammatika yurisdiksiyasi ostida qo'llaniladi kamayib ketuvchi gapda ishlatiladi. Bunday holda, so'z leksik hisoblanadi. Ma'nodan tashqari, so'zlar orasidagi munosabatlarni ko'rsatadi grammatik ma’nolar paydo bo‘ladi. Tildagi aksariyat so'zlar lug'aviy ma'noga ega, ya'ni narsalar, narsalar, harakatlar va boshqalar. ismlar. Bunday so'zlar to'liq ma'noli so'zlar deb ataladi.

Masalan:

kitob, daftar, tog', suv, aql, do'stlik, talaba, o'qituvchi, qizil, yashil, baland, shirin, bir, ikki, besh, men, sen, o'sha, bor, kel, ish, o'qish, yuqoriga, pastga, bir oz, ko'p, chaqnash, urish va hokazo.

Shuningdek, leksik muhim so'zlar tomonidan berilgan ma'nolar bir xil emas. Shuning uchun ular bir necha turlarga bo'linadi.

a) Aniq va mavhum muhim so'zlar. Sezgi organlari (ko'rish, eshitish, ta'm, hid va teginish)orqali qabul qilinishi mumkin bo'lgan aniq narsalar. Tushunchalarni nomlaydigan so'zlar o'ziga xos muhim so'zlardir chaqiriladi. Masalan: oy, yulduz, deraza, uy, issiq, achchiq, qattiq, yumshoq, hid va boshqalar.

Ammo barcha sahna va belgilarni ko'z bilan ko'rib, Quloq bilan eshitish, til bilan tatib ko'rish, burun bilan hidlash, teri buni tushunish mumkin emas. Odamlarning ongida keng tarqalgan Tushunchalarni ifodalovchi so‘zlar mavhum va muhim so‘zlardir chaqiriladi. Masalan: bilim, tilak, maqsad, fikr, orzu, fikr, yaxshi, yomonlik, mahorat va boshqalar.