Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy tarbiya berish usul va metodlari

1.3 Aqliy tarbiya vazifalari
Bolani maktab ta’limiga tayyorlashda aqliy tarbiyaning roli kattadir. Bolani bilimlarini egallabolishlari ularni aqliy faolligini rivojlantirish aqliy malaka va ko‘nikmalarini egallab olishlari ularni maktabda muvofaqqiyatli o‘qishlshari uchun bo‘lajak mehnat faoliyatiga tayyorlanishida manba bo‘lib xizmat qiladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy tarbiyalashning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat.
1. Bolalarda tabiat va jamiyat to‘g‘risidagi bilimlar sitemasini ilmiy dunyoqarashini shakllantirish. Bola tevarak atrofdagi narsalar ularning vazifasi ba’zi sifatlari ba’zi xossalari haqida qaysi materialdan tayyorlanganligi to‘g‘risida aniq tassavvurga ega bo‘lishi kerak. U tabiat xodisalari ularning o‘zaro bog‘liqligi va qonuniyatlarini bilib oladi. Jonsiz tabiat o‘simliklar hayvonlarni kuzatish jarayonida bolalarda borliq to‘g‘risidagi tasavvurlar shakllanib boradi.
2. Bilishga doir ruxiy jarayonlarni rivojlantirish: sezgi, idrok xotira, xayol tafakkur nutq. Bilishga doir ruxiy jarayonlarni rivojlantirish aqliy tarbiyaning muhim vazifasidir.
3. Bilishga qiziqish va aqliy qobiliyatlarni aqliy mehnat madaniyatini rivojlantirish. Akliy tarbiyaning vazifasi bolalar qiziquvchanligini ular aqlining sinchkovligini rivojlantirish va shular asosida bilishga qiziqish hosil qilishdan iborat. Bolalar bog‘chasi oldida bolalarning aqliy ?obiliyatlarini rivojlantirish vazifasi turibdi.
4. Aqliy malaka va ko‘nimalarni rivojlantirish. Aqliy ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish, ya’ni eng oddiy faoliyat usullari, predmetlarni tekshirishni ulardagi muxim va muxim bo‘lmagan belgilarni ajratib ko‘rsatish, bosh?a predmetlar bilan ta??oslash maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga aqliy tarbiya berish vazifalaridan biridir. Bu ko‘nikma – malakalar bilish faoliyatining tarkibiy qismlari bo‘lib, bolaning bioimlarini chu?ur egallab olishga yordam beradi.
Boladagi qiziquvchanlik va aqliy faollikning qay darajada rivojlanganligini bolaning aqliy ko‘rsatkichining yuqoriligidir. Bola hayotida rivojlanishning juda muhim bosqichi erta va maktabgacha yoshdagi yosh. Ayniqsa, tezkor bolalar maktabga rivojlanmoqda, chunki ko'pchilik birinchi 6-7 yil umr ko'radi! U tomosha qilishni va tinglashni, narsalarga olib borishni, turishga, turishni, yurishni, sayr qilishni va hokazon qilishni o'rganishni o'rgandi. U o'nlab ko'nikmalar va ko'nikmalar, u bu safarda yuboradi - vilkalar, qoshiq, qoshiq, passel, qalam va boshqalar. Uning juda ko'p sonli bilimlar tabiat hodisalari xotirasi, tuyalar, o'tmishdagi va hozirgi zamondagi odamning hayoti haqida juda boyitilgan. Xulq-atvor qoidalari bilan tanishish, bo'shliq va vaqt, raqam va harakatni tan oladi. Bolalar maktabiga sotib olingan barcha yutuqlar ro'yxati keltirib bo'lmaydi, chunki talaba besh yillik o'qishda bolaga kirish uchun juda ko'p bilim bermaydi bolalar bog'ioilada maktab yoshi.
Rivojlanish uchun, ta'lim sharoitlari, bolaga va yaxshi va foydali, qolgan ijobiy tasvirlarni xotirada o'rgatish kerak.
Bolalar uchun juda qadrlidir. Agar bola o'ynamasa, u tez va yaxshilanishi mumkin emas. O'yin davomida uch yoshdan katta bo'lgan bolalar, ularni atrofdagi odamlar hayotini aks ettiradi. Agar biz bolalarning o'yinlariga nazar tashlasak, biz ularning o'yin munosabatlarida, g'amxo'rlik qilishda, kattalar va ular hayotda tomosha qiladigan narsalarni ko'ramiz.
Barcha bolalar tomosha qilmoqdalar, ular o'yinlarida tiklanadilar, belgilar va xatti-harakatlarni ixtiyoriy ravishda tuzatadilar. 5-7 yoshdagi o'yinlar boy va yanada xilma-xildir, bu erda hamma ma'lum bir rolni, ma'lum bir rolni oladi. O'yi nni joylashtirish paytida ular bir-birlaridan ko'p narsani bilishadi, ular o'zlarining qarashlari bilan belgilanadi. O'yin xayoliy, fikrlash, insonning eng yuqori tuyg'ulari, oqilona iroda.
O'ynash, ular barcha "maydoncha" ni amalga oshiradilar, lekin haqiqiy yashaydilar. Bu 3-6 yil bolalarning ijodiy o'yinining muhimligi. Uning xayolotini ko'rsatib, ular kattalar yashaydigan ajoyib hayotni yaratadilar. Bu hayotda juda noaniq, shuning uchun u yanada qiziqarli, jozibali, yanada jozibali ko'rinadi. Bolalar uchun bunday o'yin - ijod, eng sevimli faoliyat, ular uchun u ajralmas va hech qachon zerikmaydi.
O'yin bolalar mustaqilligini rivojlantirish yo'lidir, bolalar ijodiyotini rivojlantirishga, jamoada hayotni o'rgatadi.
Nutq bola rivojida muhim ahamiyatga ega, uning rivojlanishi atrofdagi bolalarning bilimi, atrofdagi dunyoni bilishning eng muhim vositasidir. Bolalar nutqining pokligi, so'zlardan to'g'ri foydalanish va kattalardagi jumlalarni qurish kerak.
Bundan tashqari, qo'llarning rivojlanishiga, ya'ni chizma, yopishtirish, smearing va boshqalarga dars berish juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolani rivojlantirishda turli xil o'yinlar va darslar, mashg'ulot va ijodiy. Boladan, agar u foyda keltirgan bola bolalik sog'liqni o'tkazdi, agar u kattalar bilan muloqot qilishning asosiy qoidalarini o'rgansa.