Mavzu: Mariya Tereza Iosif II ning islohotlari Kirish I bob

Mariya Tereza va Iosif II islohotlari va ularning G'arbiy Ukraina erlarining rivojlanishiga ta'siri.

Kirish:

Davlat taqdiri ko‘p jihatdan uning boshida kim – aqlli va hal qiluvchi siyosatchi yoki ahamiyatsiz shaxsga bog‘liq, deyish juda mantiqan to‘g‘ri. Ushbu bayonotga asoslanib, biz aniq aytishimiz mumkinki, 18-asrning ikkinchi yarmida Avstriya o'z hukmdorlari bilan "omadli" edi: Mariya Tereza va Iosif II ning faol islohotchilik faoliyati unga Evropaning etakchi kuchlari qatorida qolishga imkon berdi. "Ko'plab an'anaviy feodal xususiyatlarni saqlab qolgan eski tartib mustahkam bo'lishi mumkin emas edi: u qanchalik uzoq bo'lsa, yangi davr ehtiyojlariga shunchalik kam mos kelardi va 18-asrning ikkinchi yarmi hukmdorlari buzilmagan va hatto mustahkamlangan. hokimiyatining mutlaq tabiati, ijtimoiy va siyosiy imtiyozlarni yo'q qilishga qaror qildi.Davlat mashinasining rivojlanishiga to'sqinlik qilgan yuqori sinflar.Ularning Avstriyada hukmronlik qilgan davri odatda ma'rifiy absolyutizm davri deb ataladi. Bu davrda jamiyat moddiy va ma’naviy hayotining deyarli barcha sohalarini qamrab olgan islohotlar amalga oshirildi. Avstriya toji tomonidan amalga oshirilgan barcha islohotlarning maqsadi Gabsburglar imperiyasini etarlicha rivojlangan iqtisodiyoti, yaxshi ishlaydigan davlat tizimi va kuchli armiyaga ega markazlashgan davlatga aylantirish edi. Avstriya tojining siyosiy yoʻnalishi, shubhasiz, boshqa mamlakatlarda amalga oshirilgan “maʼrifiy absolyutizm” siyosati bilan oʻxshash xususiyatlarga ega boʻlsa-da, uning oʻziga xos xususiyatlari ham bor edi. Ushbu ishning maqsadi ko'rib chiqishdir ma'rifiy absolyutizm siyosati Avstriyada. Maqsadga erishish uchun quyidagi rejalarni amalga oshirish kerak edi.

1. davlat boshqaruvi sohasida birlashtirish siyosatining asosiy yo‘nalishlarini tahlil qilish;
2. iqtisodiy sohadagi ma’rifiy absolyutizm siyosatini tavsiflash;
3. ijtimoiy sohadagi ma’rifiy absolyutizm siyosatini ko‘rib chiqish;
4. ma'rifiy absolyutizmning madaniy siyosatini tushunadi.
Gʻarbiy Ukraina yerlarining gabsburglar tomonidan bosib olinishi ularning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy rivojlanishida yangi vaziyatni yuzaga keltirdi. Xronologik jihatdan, u Mariya Tereza va Iosif II tomonidan amalga oshirilgan ma'rifiy absolyutizm islohotlariga to'g'ri keldi. Ularning asosiy maqsadi davlat markazlashuvini kuchaytirish orqali mutlaq monarxiyani ijtimoiy-iqtisodiy hayotning yangi tendentsiyalariga moslashtirish edi.
Islohotlar jarayonida buxgalteriya hisobi va nazorati tizimi takomillashtirildi, aholi va yer uchastkalarini birinchi statistik ro‘yxatga olish ishlari olib borildi, ichki bojxona to‘siqlari bartaraf etildi. 1782 yilda Avstriya hukumati ba'zi majburiyatlarni va dehqonning yer egasiga shaxsiy qaramligini bekor qildi (dehqonlar hali ham yerga bog'langan edi), 1786 yilda esa korvee hajmini chekladi. Ammo uning 1789 yilda barcha majburiyatlarni taqsimlash hajmiga mutanosib ravishda belgilashga urinishi muvaffaqiyatli bo'lmadi. Yer egalari korveeni pul chinlari bilan almashtira boshladilar va buning natijasida ular katta foyda olishdi.
Jamoat hayotida sezilarli o'zgarishlar yuz berdi: u davlatga bo'ysundi.
1773 yilda Iezuit ordeni tugatildi, u shu paytgacha Avstriyaning ijtimoiy hayotiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. 1774 yilda Mariya Terezaning maxsus farmoni bilan "Uniate" so'zidan foydalanish taqiqlangan, bu so'z rasman "yunon katolik" atamasi bilan almashtirilgan. 1781 yilda Iosif II qonuni bilan katolik bo'lmagan konfessiyalarga nisbatan diskriminatsiyaga barham berish orqali katolik cherkovining monopoliyasi biroz zaiflashdi. 1783 yilda yunon katolik seminariyasi ("Barbareum") Venadan Lvovga ko'chirildi. Ba'zi monastirlarning tugatilishi xayriya maqsadlari uchun diniy jamg'armani yaratishga imkon berdi. Davlat ruhoniylarni tayyorlash va ularga xizmat ko‘rsatishni o‘z zimmasiga oldi. 1786 yilda liturgiya uchun mahalliy aholining tili majburiy bo'ldi. Mariya Tereza va Iosif II ning cherkov islohotlari majmuasi Galisiya yunon katolik ruhoniylarini Gabsburglarga bag'ishlangan kuchga aylantirdi.
Taʼlim sohasidagi islohotlar maktab taʼlimi uchun davlat oʻquv dasturlari va majburiy darsliklarni joriy etishni oʻz ichiga oldi. 1774 yilda uch turdagi maktablar tizimi joriy etildi: bir sinfli - parafial, unda ta'lim mahalliy shevada olib borildi, nemis va polyak tillarida o'qitiladigan uch sinf va to'rt sinf. Sobiq monastir maktablari gimnaziyalarga aylandi. 1784-yilda 1661-yilda tashkil etilgan Lvov universiteti oʻz faoliyatini qayta boshladi.Uning toʻrtta fakultetida nemis va lotin tillarida taʼlim olib borildi. 1787 yilda, ayniqsa, universitetdagi bir nechta ukrainalik talabalar uchun, mahalliy ukrain lahjasi bilan ta'minlangan cherkov slavyan tilida o'qitiladigan rus instituti ("Studium Rutenum") ochildi.
Biroq markazlashtiruvchi-absolyutistik tendentsiyalar va islohotchilik siyosatini yuritishning byurokratik usullari mamlakatda ijtimoiy-siyosiy qarama-qarshiliklarning keskinlashuviga sabab bo'ldi. Islohotlar turli kuchlarning qarshiligiga duch keldi. Iosif II vafotidan so'ng islohotchilik yo'lidan ketish boshlandi.