Мавзу: марказий осиёдаги илк ўрта асрлар фалсафаси

Ish haqi va mehnat munosabatlari. Agrar munosabatlar va agrobiznes

• Ish haqi va mehnat munosabatlari. Agrar munosabatlar va agrobiznes

• Иш ҳақи - ҳар бир ходимнинг сарфлаган меҳнати миқдори ва сифатига мос равишда тақсимланувчи ва ходим тасарруфига пул шаклида келиб тушувчи миллий даромаднинг бир қисмидир. Иш ҳақи  меҳнат учун мукофотдир.
• Ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш ишлаб чиқариш жараёнига жалб қилинган меҳнат ресурсларининг баҳосидир. Бошқача қилиб айтганда, иш ҳақи – маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг корхона ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш учун сарфланувчи қисмидир.

https://www.unipage.net/ru/high_payed_jobs

• Список высокооплачиваемых профессий

#	Профессии (топ 10)	Зарплата в США в год	Зарплата в Великобритании в год	Зарплата в России в год
1	Врач	237 570	231 971	15 277
2	Генеральный менеджер	193 850	212 640	1 624 903
3	Технический директор	149 400	107 528	36 307
4	Менеджер IT систем	1 463 60	66 450	49 600
5	Корпоративный юрист	215 000	122 027	63 488
6	Авиадиспетчер	149 000	128 068	23 808
7	Пилот	177 200	140 149	32 141
8	Инженер-нефтяник	137 720	109 945	33 331
9	Старший специалист по обработке данных	160 000	97 863	23 279
10	Аэрокосмический инженер	128 000	64 034	100 854

• Иш хақи шакллари

• Вақтбай иш ҳақи ходимлар малакаси, меҳнатининг сифати ва ишланган вақтига қараб тўланадиган иш ҳақидир.

• Ишбай иш ҳақи ишчидан ишлаб чиқарган маҳсулот миқдори ёки бажарган иши ҳажмига қараб бериладиган иш ҳақидир.

• Меҳнатга ишбай ҳақ тўлаш ишлаб чиқарилган маҳсулот (бажарилган иш, кўрсатилган хизмат) учун тўланадиган ҳақни англатади.
• Корхоналарда кўпинча фақат ишбай эмас, балки ишбай-мукофотли ҳақ тўлашдан фойдаланилади.
• Меҳнатга ишбай-мукофотли ҳақ тўлашда ишчи бажарган ишига ҳақ олишдан ташқари, мукофотга ҳам эга бўлади. Мукофот асосан маълум бир кўрсаткичларга эришиш - маҳсулот ишлаб чиқариш режасини бажариш, маҳсулот сифатини ошириш, хомашё ва материалларни тежаш ва шу кабилар учун берилади.

• Меҳнатга аккорд ҳақ тўлаш тизими меҳнатга ишбай ҳақ тўлашнинг бир тури бўлиб, унинг моҳиятига кўра, бунда бажарилиши керак бўлган ишларни муддатини кўрсатган ҳолда баҳолаш амалга оширилади. Корхонада қуйидаги ҳолларда аккорд ҳақ тўлаш тизимидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади:
• корхона бирон-бир буюртмани ўз вақтида бажара олмаса ва бунинг учун шартномага асосан йирик миқдорда жарима тўлайдиган бўлса;
• корхонанинг тўхтаб қолишига сабаб бўлувчи фавқулодда вазиятлар (ёнғин, сел, зилзила, сув тошқини ёки жиддий сабабларга кўра асосий технологик линияларнинг ишдан чиқиш ҳоллари) рўй берганда;
• алоҳида ишларни бажаришга зарурат туғилганда ёки корхонада янги асбоб-ускуналар ишга туширилганда

• Меҳнатга вақтбай ҳақ тўлаш тариф тизимида кўзда тутилувчи ишлаб берилган вақт - календарь вақт эмас, балки меъёрий вақт учун тўланадиган ҳақни англатади. Вақтбай-мукофотли ҳақ тўлашда ишчи ишлаб берган вақтига ҳақ олишдан ташқари, ушбу иш ҳақига маълум бир фоиз ҳисобида мукофот ҳам олади.

• Тариф ставкаситурли гуруҳ ва категориядаги ишчиларнинг вақт бирлигидаги меҳнати учун тўланувчи ҳақнинг мутлақ (абсолют) ўлчамидир. Минимал тариф ставкаси ёки биринчи разрядли ставка бошланғич ҳисобланади. У энг оддий меҳнат турига тўланувчи ҳақ даражасини белгилаб беради.
• Тариф сеткалари меҳнатга ҳақ тўлашдаги мутаносибликларни малака даражасини ҳисобга олган ҳолда, белгилаш учун хизмат қилади. У тариф разрядлари ва уларга мос келувчи тариф коэффициентлари йиғиндисини ифодалайди. Тариф коэффициентининг энг паст разряди бирга тенг деб олинади. Ундан кейинги тариф разрядлари мос келувчи тариф ставкалари биринчи разрядли тариф ставкасидан неча марта катта бўлишини кўрсатади.