Mavzu: Mehnat bozorini tartibga solishning hududiy usullari. Reja

Mavzu: Mehnat bozorini tartibga solishning hududiy usullari.
Reja:

1. 
   Mehnat bozorining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va rivojlanish tamoyillari.
   
2. 
   Mehnat bozorini tartibga solish usullari
   
3. 
   Mehnat bozorini tartibga solinishning mintaqaviy usullar
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Mehnat bozorida mehnat sotilmaydi, ishlovchilarning mehnat qilish qobiliyati, mehnat xizmati sotiladi, chunki mehnat kishilarning ma’lum maqsadga yo’naltirilgan faoliyati jarayoni bo’lib, unda ishchi kuchi bilan ishlab chiqarish vositalari qo’shilishi natijasida kishilarning ehtiyojlarini qondirishga mo’ljallangan mahsulot yaratiladi va xizmat ko’rsatiladi. Ishchi kuchi esa insonning mehnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisi bo’lib, har bir mehnat jarayonida ishga solinadi. Mehnat bozori-bozor iqtisodiyotidagi ijtimoiy–iqtisodiy munosabatlarning tarkibiy kismi xisoblanadi, jamiyatda mexnat bozori yaxshi faoliyat kursatmas ekan, bozor iqtisodiyoti tizimi xam uzining ijobiy samarasini bermaydi. Mehnat bozorini shakllantirish va uning faoliyatini rivojlantirish uchun, avvalo, oldi-sotdi munosabatlarini asosini tashkil kiluvchi bozor obyektini chukur anglash lozim. Mehnat bozorida insonning mexnat kilish layokati tovar shaklida namoyon buladi va yollanma ishlamokchi bulgan kishilar tomonidan taklif kilinadi. Bu layokat insondagi turli kirralarni, kishining ma’naviy va jismoniy rivojlanish darajasi, malakasi, kobiliyati, iktidori, mexnatsevarligi, ruxiy xolati va boshkalarni kamrab oladi. Ish beruvchi xodimning sarf kilgan mexnatga layokati baxosini (ish xakini) tulab boradi. Mehnat bozori insonning mexnatga layokatini baxolovchi, mexnat layokatini yagona baxosini shakllantiruvchi va kengrok ma’noda, insonning uziga mexnat layokatini tashuvchi sifatida baxo beruvchi yagona bozor shaklidir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishga yollash buyicha munosabatlar ikki tomonning tulik erkinligida amalga oshadi. Ishga joylashmokchi bulgan tomon yangi ish urnidagi ish xaki, mexnat sharoitlari, uzining mutaxassisligi bilan yangi ish urnidagi ishning barkarorligi, jamoadagi psixologik muxit, yangi raxbarning muomalasi va boshka bir kator unsurlarga e’tibor beradi. Ish beruvchi uzining extiyojlari, imkoniyatlari, ish surab murojaat kilgan xodimning yoshi, jinsi mexnat layokatining sifati va ish urniga talablarini urgangan xolda, bush ish urni uchun zarur xodimning kasbiy, malakaviy darajasi, tajribasini xodimning shu xususiyatlari bilan takkoslaydi. Agar ish beruvchi va yollanma ishchining talablari bir-biriga tugri kelsa, ishga yollash buyicha mexnat shartnomasi imzolanadi. Mehnat bozorining tadkikotlari bozordagi talab va taklif taxlili bilan boshlanadi va tugaydi. Boshka turdagi bozorlarda bulganidek, mexnat bozorida xam talab va taklif konuni amal kilishi natijasida uziga xos muvozanat baxo urnatiladi. Mehnat bozori esa uz navbatida xukukiy, iqtisodiy, ijtimoiy, demografik, tabiiy shart-sharoitlar asosida va bir kator omillar ta’siri ostida shakllanadi va amal kiladi. Mehnat bozorining vujudga kelishi ishchi kuchiga bulgan talab va uning taklifi urtasidagi muvozanatga erishish uchun uzaro rakobat kilishga tayyor erkin va teng xukukli subyektlarni iqtisodiy munosabatlarda bulishini takozo kiladi. Mehnat kilishning erkinligi va ixtiyoriyligi mexnat bozori shakllanishining asosiy shartidir. Mehnat bozori bilan boglik mexnat munosabatlari Uzbekiston Respublikasining mexnatga oid konunlari va Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi karorlari va Uzbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, respublika xukumatining karorlari, davlat xokimiyatining va boshka vakillik organlari uzlarining vakolatlari doirasida kabul kiladigan karorlari bilan tartibga solinadi. Mehnat bozori shakllanishi xamda uning konyukturasiga xududdagi demografik xolat xam ta’sir kursatadi. Ma’lumki, demografik xolat axolining tugilishi, ulim mikdori, nikox va ajralishlar soni kabi tushunchalarni uz ichiga oladi. Bulardan tashkari migrasiya, axolining turli urf-odatlari va boshkalar xam mexnat bozori konyunkturasiga sezilarli ta’sir utkazadi. Uzbekiston Respublikasi tugilish darajasi va axolining tabiiy usishi yukori bulgan mamlakatlar katoriga kiradi. Bu esa boshka omillar ta’siri uzgarmas bulgan sharoitda, mexnat bozori taklifi usishiga va bozordagi oldi-sotdi munosabatlari barkaror bulishini ta’minlaydi. Mehnat bozori shakllanishi va amal kilishiga bir kator iqtisodiy omillar xam ta’sir kursatadi. Bu iqtisodiy omillarni axoli daromadlari, ish xaki mikdori va yollanma xodimlar daromadidan olinadigan solik kabilar tashkil etadi. Mehnat bozorida ishchi kuchini sotish va sotib olish erkin xodimni ishga yollash shaklida namoyon bo’ladi. Ishga yollash ma’lum shartlar, ya’ni ish kunining uzunligi, ish sharoitlari va rejimi, ish haqining miqdori, bajariladigan ish turi, lavozim va kasb majburiyatlari asosida amalga oshiriladi. SHu boisdan mehnat bozori ishga yollanishga zarurat sezgan ishchi kuchi egasi bilan yollanma ishchilardir.