Mavzu: Mintaqaviy iqtisodiy birlashmalar

Turli xalqaro iqtisodiy tashkilotlar asos sifatida qabul qilgan B. Balassa nazariy yondashuvi klassik tasnifga aylandi. B. Balassa, eng avvalo, hamkorlik va integratsiyani farq qilishni taklif etdi. Agar hamkorlik jarayoni turli xildagi kamsitishlarni kamaytirishga yo'naltirilgan hatti-harakatlarning amalga oshirilishini bildirsa, u holda integratsiya jarayoni kamsitishlarning bartaraf etilishini ko'zda tutadi. B. Balassa integratsiyaning beshta asosiy shakllarini (integratsion kelishuv turlarini) farqlaydi. EI va boshqa integratsion guruhlarning muayyan tajribasi orqali kiritilgan mazkur nazariyaning zamonaviy modifikatsiyalarini hisobga olgan holda, ularni ko'rib chiqamiz.

• Turli xalqaro iqtisodiy tashkilotlar asos sifatida qabul qilgan B. Balassa nazariy yondashuvi klassik tasnifga aylandi. B. Balassa, eng avvalo, hamkorlik va integratsiyani farq qilishni taklif etdi. Agar hamkorlik jarayoni turli xildagi kamsitishlarni kamaytirishga yo'naltirilgan hatti-harakatlarning amalga oshirilishini bildirsa, u holda integratsiya jarayoni kamsitishlarning bartaraf etilishini ko'zda tutadi. B. Balassa integratsiyaning beshta asosiy shakllarini (integratsion kelishuv turlarini) farqlaydi. EI va boshqa integratsion guruhlarning muayyan tajribasi orqali kiritilgan mazkur nazariyaning zamonaviy modifikatsiyalarini hisobga olgan holda, ularni ko'rib chiqamiz.

Integratsion kelishuvlarning asosiy turlariga quyidagilarni kiritish maqsadga muvofiqdir:

• 1 - erkin savdo zonasi; 2 - bojxona ittifoqi; 3 - umumiy bozor; 4 - iqtisodiy ittifoq (yanada yetuk shaklda iqtisodiy va valyuta ittifoqi); 5 – to’liq iqtisodiy va siyosiy integratsiya. Ajratilgan turlardan har birini batafsil ko’rib chiqamiz.

Erkin savdo zonasi.

• Bu holatda kelishuv ishtirokchilari bir-birlariga nisbatan bojxona tariflari va kvotalarni bekor qiladilar. Shu bilan birga erkin savdo zonasining har bir ishtirokchisi uchinchi mamlakatlarga nisbatan o'zining xususiy tashqi savdo siyosatini yuritish huquqini saqlab qoladi. NAFTAda shunday turdagi integratsiya shakliga yorqin misol bo'la oladi.