Mavzu: Moddalar tuzilishini aniqlashda ub, iq, Yamr- va Mass spektroskopiyalarni birgalikda ishlatish

Mavzu: Moddalar tuzilishini aniqlashda UB, IQ, YaMR- va Mass spektroskopiyalarni birgalikda ishlatish.
1
2
3
4
Reja:
UB spektroskopiya moddalarni fizikaviy tadqiq qilish uchun keng imkoniyatlar beradi. Ultrabinafsha va ko‘rinadigan sohada organik moddalaming elektromagnit tebranishlarni yutilishiga asoslangan bo‘lib, bunda elektronlar bog‘lovchi orbitaldan bo‘shashtiruvchi orbitalga o‘tadi. Molekulaning bu holati qo‘zg‘algan holat deyiladi. Kvantning yorug‘lik bilan ta’sirlanishida energiya yutiladi va elektron pastki pog‘onadan
yuqori orbitaga o’tadi
UB spektroskopiya
Elektron UB spektroskopik usullar guruhi faqat ultrabinafsha emas, balki ko’rish sohasi va yaqin IQ sohasidagi atom va molekulalarning turli elektron holatlar orasidagi o’tishlarni ham o’rganadi. Molekulyar elektron spektrlar haqida gapiradigan bo‘lsak, yuqori haroratda olingan bunday emission spektrlar juda barqaror molekulalar uchun kuzatiladi.
Molekulalarda elektronlar yadro bilan mustahkam bog‘langan bo‘ladi, ularni qo‘zg‘algan holatga o'tkazish uchun ko‘p energiya kerak va kichik to‘lqin uzunligiga (120-800nm) ega bo’lgan elektromagnit nurlanishdan foydalaniladi .
Siljish uzun to‘lqinlar tomoniga borsa batoxrom siljish deyiladi.
Siljish qisqa to'lqinlar tomoniga borsa gipsoxrom siljish deyiladi.
Ultrabinafsha sohadagi elektromagnit tebranishlarni yutilishiga sabablilarga xromoforlar deyiladi
Infraqizil nurlar. Infraqizil nurlar elektromagnit to‘lqinlar shkalasida radioto‘lqinlar va ko‘zga ko‘rinuvchi qizil yorug‘lik o‘rtasida joylashgan. Uning to‘lqin uzunligi 2 mm dan 760 nm gacha oraliqda bo‘ladi. Bu nurlarning chastotasi qizil nurnikidan kichikroq bo‘lgani uchun infraqizil, ya’ni qizildan pastroq chastotali deb nomlangan. U 1800- yilda ingliz olimi V.Gershel tomonidan kashf qilingan bo‘lib, juda katta energiyaga ega. Bu nurlar tushgan joyini juda qattiq qizdiradi va shu sababli unga issiq nur deb nom berilgan. Volfram tolali cho‘g‘lanma va gaz to‘ldirilgan turli xil lampalar infraqizil nurlarning manbayi bo‘ladi. Infraqizil nurning eng kuchli tabiiy manbayi – Quyosh.
IQ spektroskopiya
IQ-spektrlarini olish shartli ravishda asosan uchga bolinadi:
- yaqin IQ soha 4000-14300 sm-1
- o‘rta IQ soha 400-4000 sm-1
- uzoq IQ soha 400—700 sm-1
Infraqizil spektrometr
13C infraqizil spektrometr modeli IR-force 200 bu Helicobacter pylori infektsiyasini keyinchalik aniqlash uchun infraqizil spektroskopiya usullari yordamida bemorning ekshalatsiyalangan havosidagi 13CO2 dan 12CO2 ning izotop nisbati o'zgarishini o'lchash uchun ishlab chiqilgan infraqizil spektrofotometrdir.
O'rnatish joyi: bino ichida;
● Qurilmani o'rnatish mumkin bo'lgan atrof-muhit harorati
10 ℃ ~ 30 oralig'ida bo'lishi kerak
Havoning nisbiy namligi: ≤ 80%
● Atmosfera bosimi: 86 kPa ~ 106 kPa
● Balandligi: ≤ 2000 m
IQ spektrlardan foydalanib quyidagilar aniqlanadi:
1. Har xil moddalarning IQ-spektrlarini solishtirib, ma’lum moddadan yangi olingan modda farqini va uning tozaligini aniqlash mumkin.
2.Izomerlarni bir-biridan ajratish mumkin: С2H6О formula bilan etil spirti va dimetil efirining ham tarkibini ifodalash mumkin.
3.Noma’lum modda molekulasida qanday funksional guruhlar borligini aniqlash mumkin. Misol uchun, amino guruhi (NH2) yoki gidroksil guruhi (OH) tutgan birikmalarda vodorod atomlari biror radikal bilan almashtirilsa, tegishli vYadro magnit rezonans
YaMR
YaMR
YaMR
YaMR
YaMR spektroskopiyasi radiotoiqinlarning yutilishiga asoslangan. Uning yordamida bir xil magnit xossali yadrolarning turli kimyoviy qurshovlarda har xil chastotalardagi radiotoiqinlarini yutib, signallar berishi qayd qilinadi. Oqibatda kimyoviy jihatdan ekvivalent, ammo fazoviy va magnit qurshovi turlicha bo’lgan noekvivalent yadrolarning signallari molekula tarkibidagi boshqa magnit xususiyatli yadrolar soni va tabiatiga muvofiq o’ta nozik strukturani hosil qiladi.
Yadro magnit momenti vektorining Larmor erkin harakati. 1-pretsessiya orbitasi, 2 - yadroning magnit dipoli (p), 3 - aylanayotgan proton.
Yadro spini. Tashqi magnit maydoni (H0) bo 'Imaganda - (a) va Ho mavjudligida - (b) yadro dipoliningy
Mass-spektrometriya
Mass-spektrometriya ion massalarining spektrini olish usulidir. Mass-spektrometriyaning nazariy, amaliy asoslari va usuli hamda uskunalari D.D. Tompson tomonidan 1912-yilda yaratildi.
Mass-spektrometr sxemasi oddiy bo’lib, asosan 3 qismdan iborat:
Turli usullarning qo’llanilishiga ko‘ra qo‘yilgan vazifasiga qarab manbadan ham musbat, ham manfiy yoki har ikki zaryadli ionlar oqimi yaratiladi. Mass-spektrometriya usulining boshqa usullardan farqi shundaki, bu usul bilan ishlash uchun namuna pikogrammlar miqdorida bo’lsa ham yetarli bo‘ladi. Ayniqsa, biologik faol moddalar, dorivor va gormonal preparatlami aniqlash uchun ko‘p modda sarflab bo'lmaydi, chunki ularni ajratib olishning o‘zi juda mushkul vazifadir.
Mass-spektrometrik usullar bilan moddalami o‘rganish ayniqsa quyidagi sohalarda juda qo‘l keldi:
tabiiy gazlar
havo
sanoat chiqindilari
yonish natijasida hosil bo'lgan gazlar
aerozollar