Mavzu: Monopoliyani tartibga solish va adolatli raqobatni ta’minlash siyosati Reja

Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Statistika (tarmoqlar va sohalar)

Mst – 92 guruh talabasi

Temirov Eldorning

Mikroiqtisodiyot fanidan

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Monopoliyani tartibga solish va adolatli raqobatni

ta’minlash siyosati

Reja

• 1. Raqobat va monopoliya
• 2. Monopoliyani mohiyati, shakllari va vujudga kelishi
• 3. Monopoliyani tartibga solish
• 4. O’zbekistonda monopoliyaga qarshi kurashish bo’yicha olib borilayotgan ishlar haqida

1. Raqobat va monopoliya Bozor mexanizmining asosiy tarkibiy qismlaridan biri raqobat hi- soblanadi. Bozor iqtisodiyoti o‘zining yetuklik darajasi va rivojlanish xususiyatlaridan qat’iy nazar raqobatning mavjud bo‘lishini taqozo etadi. Shu bilan birga, bozor iqtisodiyoti rivojlanib borishi bilan raqobatchilik munosabatlari ham takomillashib, o‘z shakllarini o‘zgartirib boradi.

Monopoliya atamasining kelib chiqishi bozorga oid tushunchalardan (ya’ni, yunoncha “monoc” – yagona, bitta va “poleo” –sotaman) tarkib topsada, uning iqtisodiy asoslari aslida ishlab chiqarishga borib taqaladi. Monopoliyani quyidagicha ta’riflash o’rinli; monopoliya – monopol yuqori narxlarni o’rnatish hamda monopol yuqori foyda olish maqsadida tarmoqlar, bozorlar va yaxlit mikroiqtisodiyot ustidan hukmronlikni amalga oshiruvchi yirik korxonalarning birlashmasi. Bunday bozorlarda yagona sotuvchi o’z tovari bilam faoliyat ko’rsatadi, bunday tovarning o’rinbosari bo’lmaydi.

Raqobat bozor iqtisodiyotining va umuman tovar xo‘jaligining eng muhim belgisi, uni rivojlantirish vositasi hisoblanadi. Raqobatning iqtisodiy mazmunini tushunib olish unga turli tomondan yondashishini talab qiladi. Mustaqil tovar ishlab chiqaruvchilar (korxonalar) o‘rtasidagi raqobat tovarlami qulay sharoitda ishlab chiqarish va yaxshi foyda keltiradigan narxda sotish, umuman iqtisodiyotda o‘z mavqeini mustahkamlash uchun kurashdan iborat.