Mavzu: nukleotidlarning organizmdagi ahamiyati. Reja: I. Kirish: II. Asosiy qism

RNK UCHUN NUKLEOTID BILAN DNK UCHUN NUKLEOTIDNI SOLISHTIRING.
USHBU NUKLEOTID NIMA EKANLIGINI BILIB OLISHGA HARAKAT QILING:

ATPSIZ NUKLEOTID

CAMP - "ILMOQLI" ATP MOLEKULASI

NUKLEOTIDLARNING TUZILISH DIAGRAMMASI


DNK yoki RNK zanjirini kengaytirishga qodir bo'lgan faol nukleotidning trifosfat dumiga ega ekanligini unutmang. Aynan shu "energiya bilan to'yingan" quyruq bilan u o'sayotgan nuklein kislotaning mavjud zanjiriga qo'shilishi mumkin. Fosfat dumi 5-uglerod atomida o'tiradi, shuning uchun bu uglerod holatini allaqachon fosfatlar egallagan va biriktirilishi kerak. Uni nimaga biriktirishim kerak? Faqatgina 3-holatdagi uglerodga. Qo'shilgandan so'ng, bu nukleotidning o'zi keyingi nukleotidni biriktirish uchun maqsadga aylanadi. "Qabul qiluvchi tomon" uglerodni 3-holatida ta'minlaydi va "keladigan tomon" unga 5-holatda joylashgan fosfat dumi bilan yopishadi. " zanjir 3 "tomondan o'sadi.
DNK NUKLEOTID ZANJIRINING KENGAYISHI

Nukleotidlar orasidagi "uzunlamasına" bog'lanishlar tufayli zanjirning kengayishi faqat bitta yo'nalishda bo'lishi mumkin: 5 "⇒ dan 3" gacha, chunki yangi nukleotid faqat 3 "zanjirning uchiga ulanishi mumkin, ammo 5" uchiga ulanishi mumkin emas.
NUKLEOTIDLARNING JUFTLARI ULARNING AZOTLI ASOSLARINING "O'ZARO" TO'LDIRUVCHI BOG'LANISHLARI BILAN BOG'LANGAN


DNK JUFT SPIRAL BO'LIMI

Ikki DNK zanjirining antiparallelizm belgilarini qidiring.
Ikki va uch karra bir-birini to'ldiruvchi nukleotid juftlarini toping.
Nukleotid molekulasi shakar, fosfat va azotli asosdan iborat. Ushbu oddiy komponentlar nukleotidlarning birlashishiga DNK va RNK singari polimerlarni hamda ATP kabi energiya tashuvchi molekulalarni yaratishga qanday imkon beradi?
NUKLEOTIDLAR: DNK TUZILISHINING BIR QISMI
Nukleotid nima? Buni tushunish uchun siz DNKni tasavvur qilishingiz kerak. Bir marta hujayra yadrosida va xromosomalarni echishda siz ingichka er-xotin ipni ko'rishingiz mumkin. Kattalashtirishda ushbu iplarning har biri nukleotidlar deb nomlangan kichik qurilish bloklaridan iborat ekanligini ko'rishingiz mumkin.
Agar DNK o'ralgan narvonga o'xshasa, har bir qurilish bloki yoki nukleotid zinapoyaning yarim pog'onasini va biroz vertikal qismini o'z ichiga oladi. Qadamning ikkinchi yarmi qo'shni DNK zanjiriga tegishli. Nukleotidlar o'z-o'zidan mavjud bo'lishi yoki DNKdan tashqari boshqa muhim molekulalarning bir qismi bo'lishi mumkin. Masalan, ATP energiya tashuvchisi nukleotid shaklida bo'ladi.

NUKLEOTID TARKIBIY QISMLARI
Nukleotid tarkibida azotli asos, shakar va bir yoki bir nechta fosfatlar kabi tarkibiy qismlar mavjud. Ularning har birini batafsilroq ko'rib chiqishga arziydi:
· Azot asosi. Bu adenin, timin, sitozin, guanin, uratsil bo'lishi mumkin. Ular kislotalar emas; ularning har biri bir nechta azot atomlarini o'z ichiga oladi. Nukleotidlar bir-biri bilan bog'lanishi mumkin: sitozin doimo guanin va adenin juftlari bilan DNKdagi timin yoki RNKdagi uratsil bilan bog'lanadi.
· Nukleotidning navbatdagi asosiy komponenti qanddir. Shakar turlari juda ko'p, ammo ikkitasi bu erda muhim: riboza - RNKda ko'rgan shakar. Ribozaning kislorod atomiga ega bo'lmagan va shakar dezoksiriboza deb nomlanadigan versiyasi mavjud. Bu DNK nukleotidlaridagi shakarning bir turi. DNK deoksiribonuklein kislotasi ekanligini unutmang.
· So'nggi asosiy nukleotid bo'lagi fosfatdir. Fosfat - to'rtta kislorod atomiga bog'langan fosfor atomi. Fosfatlar orasidagi bog'lanishlar juda yuqori energiyadir va energiyani saqlashning bir shakli sifatida ishlaydi. Bog'lanish uzilganida, olingan energiya ishni bajarish uchun ishlatilishi mumkin.

NUKLEOTIDLARNING TURLARI
Nukleotidlar polimerlashganda yoki birlashganda ular DNK yoki RNK kabi nuklein kislota hosil qiladi. Har bir nukleotid fosfat boshqa shakar bilan bog'lanib, azotli asoslar bilan shakar-fosfat umurtqasini hosil qiladi. Nukleosid - bu faqat shakar va asosdan iborat bo'lgan nukleotidning bir qismi. Shunday qilib, biz nukleotid haqida nukleosid va fosfatlar haqida gapirishimiz mumkin:
· Nukleosid monofosfat - bu bitta fosfatni o'z ichiga olgan nukleotid.
· Nukleosid difosfat - bu ikkita fosfatni o'z ichiga olgan nukleotid.
· Nukleosid trifosfat - uchta fosfatni o'z ichiga olgan nukleotid. Nukleotidlar DNK va RNKning qurilish bloklari hisoblanadi.
Nukleotidlarning turlari qanday, ularning tuzilishi qanday va bitta nukleotidning o'zgarishi organizmning yashashiga qanday ta'sir qilishi mumkin?

NUKLEOTID BIOLOGIYADA ... (TA'RIF)
Insonning DNKsi nukleotidlardan tashkil topgan bo'lib, ular asosan DNKning juft bo'lib joylashtirilgan subelementar o'lchovidir. Ushbu juftlarning taxminan 3 milliardi bor, ular bazaviy juftlar deb ham ataladi. Nukleotidni qanday aniqlash mumkin? Har bir sperma va har bir tuxum o'z yadrosida olti milliardga yaqin individual nukleotidlarni o'z ichiga oladi, ular ixcham DNK molekulalariga birlashtirilgan. Bu ularni saqlashni va ko'chirishni osonlashtiradi.
Xo'sh, nukleotidlar nima? Ular retseptlar yozish uchun ishlatiladigan maxsus til kabi harakat qilishadi. kimyoviy moddalartanangiz tomonidan yaratilgan, xususan oqsillar. Nukleotidlarning ko'p qismi hech narsaga kod yozmagani uchun keraksiz DNK deb ataladi. Biroq, sizning tirik qolishingiz uchun muhim bo'lgan va sizni kimligingizga aylantiradigan kichik bir qism mavjud. Bu sizning tanangiz ishlab chiqaradigan va DNKning gen deb ataladigan qismlarida mavjud bo'lgan har bir protein uchun nukleotid kodining 2% ni tashkil qiladi. Har bir gen ma'lum bir oqsilning paydo bo'lishiga olib keladigan aminokislotalar zanjirini kodlaydi.
Birgina nukleotidni o'z ichiga olgan DNK hujayralaridagi o'zgarishlar bo'lgan mutatsiyalar, inson genomida juda ko'p nukleotidlar mavjudligini hisobga olsak, ahamiyatsiz bo'lib tuyulishi mumkin, ammo ular ba'zi genlarda paydo bo'lganda, hayot uchun xavfli kasalliklarga olib kelishi mumkin. Ushbu mexanizmni yaxshiroq tushunish uchun avvalo nukleotidlarning ba'zi asoslarini ko'rib chiqish kerak.
NUKLEOTID TUZILISHI
Nukleotidlar nuklein kislotalarning monomerlari (yoki qurilish bloklari) bo'lib, 5-uglerodli shakar, fosfat guruhi va azotli asosdan iborat. Yuqorida aytib o'tilganidek, shakar va asos birgalikda nukleosid hosil qiladi. Fosfat guruhining qo'shilishi molekulani nukleotidga aylantiradi. Nukleotidlar tarkibidagi azotli asosga va unga biriktirilgan shakarga qarab nomlanadi (masalan, DNK nukleotidlaridagi deoksiriboz va RNKdagi riboza). DNK va RNK tarkibidagi nukleotidlar qanday? DNK va RNKda sakkiz xil nukleozid mavjud:
· RNK: adenozin, guanozin, sitidin, uridin.
· DNK: deoksiadenozin, deoksiguanosin, deoksitsitidin, deoksitimidin.
Metabolizm (masalan, ATP) va uyali signalizatsiya (masalan, GTP) bilan shug'ullanadigan boshqa muhim nukleotidlar mavjud.

NUKLEOTID BILAN BOG'LANISH
RNK va DNK hosil bo'lishiga olib keladigan polimer zanjirlarini (yoki bir nechta birliklarini) yaratish uchun nukleotidlar bir-birlari bilan bir nukleotidning fosfati boshqasining shakariga yopishganda hosil bo'lgan shakar-fosfat umurtqasi orqali bog'lanadi. Bu fosfodiester bog'lari deb ataladigan kuchli kovalent aloqalar tufayli mumkin.
DNK ikki zanjirli molekula bo'lganligi sababli, ushbu polimer zanjirlarining ikkitasi zinapoyadek bir-biriga yopishib turishi kerak. "Zinapoyalar" nukleotid juftlaridan iborat bo'lib, ular zinapoyaning ikki tomonini vodorod aloqalari yordamida bog'laydi. Nukleotid nima? Bu azotli asos va fosfat guruhi va shakardan tashkil topgan shakar-fosfat magistralidan tashkil topgan DNKning tarkibiy birligi. DNK organizmning genetik kodlarini o'z ichiga olgan va himoya qiladigan ko'plab nukleotidlardan iborat.

NUKLEIN KISLOTALAR
Nuklein kislotalar oqsillar bilan bir qatorda barcha tirik organizmlarning hujayralarida muhim rol o'ynaydigan biopolimerlardir. Ushbu ulanishlar irsiy ma'lumotlarni saqlash, uzatish va amalga oshirish uchun javobgardir. Nukleotidlar nima? Bu nuklein kislota monomerlari.
Kovalent kimyoviy bog'lanishlar kondensatsiya reaktsiyalari natijasida hosil bo'lgan nukleotid qismlari o'rtasida paydo bo'ladi. Bunday reaktsiyalar gidrolizning teskari tomonidir. Qiziqarli fakt DNK molekulalari odatda nafaqat RNK molekulalaridan uzunroq, balki azotli asoslar o'rtasida paydo bo'ladigan vodorod bog'lanishlari yordamida bir-biriga bog'langan ikkita zanjirni ham o'z ichiga oladi.
Nukleotidlar - nukleozidlarning fosforik efirlari.
Ularning kimyoviy tarkibi: azotli asos (A.O.) + Pentoza + fosforik kislota
Fosfor efirlari pentozlarning gidroksil guruhlari ishtirokida hosil bo'ladi. Fosforik efir guruhlarining joylashish joylari odatda (") belgisi yordamida belgilanadi, masalan: 5", 3 "
Dastlabki xulosa: nukleotidlar hujayra hayotida juda muhim rol o'ynaydi.