Mavzu: Oddiy intervallar. Tarkibli va xromatik intervallar

Mavzu: Oddiy intervallar. Tarkibli va xromatik intervallar

Reja:
I. Oddil intervallar. Diatonik intervallar.
2. Tarkibli intervallar
3. Xromatik intervallar. Orttirilgan va kamaytirilgan (xromatik) intervallar.


1.Oddiy intervallar.Diatonik intervallar
Musiqa ijrosi jarayonida bir vaqtda yoki birin-ketin eshitilgan ikki tor'tsh qo'shilmasi intervalar deyiladi. Birin-ketin eshitilgan tovushlar intervali melodik intervalni hosil qiladi. Baravariga (bir vaqtda) eshitilgan tovushlar garmonik intervalni hosil qiladi. lntervalning pastki tovushi interval asosi" yuqori tovttshi esa interval cho'qqisi deyiladi. Masalan: lntervallarning melodik harakatlari vaqtida ko'tariluvchi va pastlashuvchi intervallar hosil bo'ladi. Barcha garmonik intervallar va ko'tariluvchi melodik intervallar asosi (eng pastki tovush) dan yuqoriga qarab o'qiladi. Har bir interval ikki miqdor son va sifat miqdori bilan aniqlanadi. Intervallarning son miqdori deganda tovushlar orasidagi pog'onalar soni tushuniladi. Intervallarning sifat miqdori deganda tovushlar orasidagi masofa tushuniladi. Bir oktava oralig'ida hosil bo'lgan interval oddiy interval deyiladi. Hammasi bo'lib 8 ta oddi-v interval bor. lntervallar lotin tilida tarlibli sonlar bilan nomlanadi. Taftibli sonlar interval yuqori tovushining pastki tovushga nisbatan nechanchi pog'onada turganligini bildiradi. Barcha oddif intervallar quyidagicha nomlangan:
Prima - l, birinchi (bir xildagi ikki tovushning unison bo'lib eshitilishi):.
Sekunda - 2" ikkinchi;
Tertsiya - 3,
Kvinta 5, beshinchi;
Seksta - 6, oltinchi;
8. sakkizinchi. uchinchi;
Kvarla .{. to'fiinchi:
Septima 7, yettinchi;
Oktava - ti Masalan" rni - fa tovushlaridan iborat sekunda intervali yarim tonga teng bo'ladi. Fa - sol torushlaridan iborat sekunda intervali butun tonga teng bo'ladi va h.k. Yuqorida keltirilgan misollardan inten.allarning turdagi intervailarning xilnra-xil bo,lib eshitilishini xulosaga kelish mumkin. Intervalning sifat miqdorini belgilash uchun: kichik. katta. sof, orttirilgan. kamaytirilgan degan so'zlar ishlatiladi. Towshqatorning asosiy pog'onalar.i orasida. bir oktava oralig'ida quyidagi intervallar hosil bo'ladi: I ) sof primalar 0 tonga: 2) kichik sekundalar - 0,5 tongal 3) katta sekundalar- | tonga: .1) kichik tensiyalar 1.5 tonga: 5) katta tertsiyalar 2 tonga: 6) sofkvartalar .2,5 tonga; 7) ottirilgan kvarta ..j tongai
8) kanrayirilgan kvinta - 3 tonga; 9) sofkvintalar 3.5 tonga: I 0) orttirilgan kvinta - ,1 tonga; I l) kichik sekstalar 4 tongar l2 t katta sekstalar 4.5 tonga. l3) kichik septimalar'- 5 tonga; 1:l) katta septimalar -5.5 tonga; 15) sof oktavalar 6 tonga ter,g bo'ladi. Masalan: Yuqorida ko'rsatib o'tilgan intervallar asosiy interwallar deb altiladi. Bu intervallar tabiiy major va tabiil' minoming pog'onalari orasida hosil bo'fganligi ucltun diatonik interyallar han de1-tladi. Barcha diatonik intervallarni istalgan asosiy pog'ona yoki hosila pog'onadan pastga hamda yuqoriga tomon tuzish mumkin: