Mavzu: Oddiy va,murakkab efirlar

Mavzu: Oddiy va ,murakkab efirlar

Guruh tabasi Abdusalamov Baxtiyor

Reja

• 1. Oddiy efirlarning olinishi va xossalari.
• 2. Murrakab efirlarning olinishi va xossalari.
• 3. oddiy va murakkab birikmalarning ishlatilishi.

Olinishi:

• Olinishi:
• 1. Dietil efir etil spirtini sulfat kislota ishtirokida qizdirilishi bilan olinadi.
• 2C2H5OH C2H5 – O – C2H5 + H2O
• 2. Sanoatda spirt bug`larini yuqori haroratda katalizator ustidan o`tkazib olinadi. Masalan: dimetil efir olish uchun metil spirt bug`i Al2O3 ustidan o`tkaziladi.
• 2CH3OH→CH3-O-CH3 + H2O
• Fizik xossalari. Dimetil va etilmetil efirlar gaz, o`rta vakillari suyuqlik, yuqori vakillari qattiq moddalardir.

Kimyoviy xossalari. Efirlar oddiy sharoitda reaksiyaga kirishmaydigan barqaror moddalardir. Ular ishqor va suyultirilgan kislotalar ta`sirida o`zgarmaydi, shuning uchun ko`pgina kimyoviy reaksiyalarda erituvchi sifatida ishlatiladi.

• Kimyoviy xossalari. Efirlar oddiy sharoitda reaksiyaga kirishmaydigan barqaror moddalardir. Ular ishqor va suyultirilgan kislotalar ta`sirida o`zgarmaydi, shuning uchun ko`pgina kimyoviy reaksiyalarda erituvchi sifatida ishlatiladi.
• Oddiy efirlar konsentrlangan yodid kislota ta`sirida spirt va alkilgalogenidlarga parchalanadi.
• CH3 – O – CH3 + HJ → CH3 – O – H + CH3 – J

Murakkab efirlar olinishi, fizik xossalari, kimyoviy xossalari

• Olinishi: Karbon kislotalarning spirtlar bilan o`zaro ta`siri natijasida murakkab efirlar hosil bo`ladi. Bunda katalizator sifatida konsentrlangan sulfat yoki xlorid kislotadan foydalaniladi.
• Kislota va spirtdan murakkab efir hosil bo`lish reaksiyasi “eterifikatsiya” reaksiyasi deyiladi.

Kimyoviy xossalari: Murakkab efirlarning eng muhim xossasi ularning gidrolizi, ya`ni suv bilan o`zaro ta`sirlashishidir. Bu jarayon ham kislotali, ham ishqoriy sharoitda sodir bo`ladi. Farqi shundaki, kislotali gidroliz qaytar, ishqoriy gidroliz esa qaytmas jarayondir. Efirlarning gidroliz reaksiyasida tegishli kislota va spirt hosil bo`ladi. CH3-COOC2H5 + H2O CH3COOH +C2H5OH (kislotali m) CH3-COOC2H5 + NaOH→ CH3COONa+ C2H5OH (ishqoriy m)

• Fizik xossalari: Murakkab efirlarning eng oddiy vakillari suvdan yengil, xushbo`y hidli, uchuvchan suyuqliklardir. Quyi kislotalarning metil va etil murakkab efirlarining suyuqlanish va qaynash temperaturalari, karbon kislotalarnikiga nisbatan past bo`ladi

Ishlatilishi. Murakkab efirlar xushbo`y hidga ega bo`lgani uchun oziq-ovqat va atir-upachilik sanoatida ishlatiladi.Yana ular salqin ichimliklar, konfetlar va boshqa ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda qo`shimcha sifatida ishlatiladi. Ularning ayrim vakillari loklar tayyorlashda erituvchi sifatida ishlatiladi.

• Ishlatilishi. Murakkab efirlar xushbo`y hidga ega bo`lgani uchun oziq-ovqat va atir-upachilik sanoatida ishlatiladi.Yana ular salqin ichimliklar, konfetlar va boshqa ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda qo`shimcha sifatida ishlatiladi. Ularning ayrim vakillari loklar tayyorlashda erituvchi sifatida ishlatiladi.

Kimyo sanoatida sintetik kauchuk va bo‘yoq moddalar olishda, farmatsevtika sanoatida, dietil efir (narkoz uchun), etil xlorid (ayrim joyni og‘riq sezmaydigan qilish uchun) larni olishda va parfumeriya sanoatida etil spirt ko‘p miqdorda ishlatiladi. Ilmiy-

• Kimyo sanoatida sintetik kauchuk va bo‘yoq moddalar olishda, farmatsevtika sanoatida, dietil efir (narkoz uchun), etil xlorid (ayrim joyni og‘riq sezmaydigan qilish uchun) larni olishda va parfumeriya sanoatida etil spirt ko‘p miqdorda ishlatiladi. Ilmiy-

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT