Mavzu: Og’ir betonlar

Yacheykali betonlarning xossalari. Ularning o'rtacha zichligi 300... 1200 kg/m³, g'ovakligi 60—85 %. Yacheykali betonlar R_iq nisbatan quyidagicha markalanadi: M15, M25, M35, M50, M75, M100, M150 va B0,35...B12,5 klasslarda bo'ladi. Ularsovuqqa chidamliligi bo'yicha F15, F25, F35, F50, F100 markalanadi. O'rtacha zichligi 600 kg/m³ li yacheykali betonning quruq holdagi issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti (2)0,14 BT/m • °C, 8 % namlikda esa 0,22 BT/m • °C.
Bitta qorishma tayyorlash uchun materiallar sarfi hisobi. Mineral bog'lovchi va to'ldirgichlar hamda suv sarfi (kg da) quyidagicha aniqlanadi:
Bog'lovchi:
Ohak: P = P_bog., • n;
Sement: P = P_bog,P_o;
Kremnezyomli komponent: P_k= P_bo^' S';
Gips kukuni (2 molekula suvli): P_g= P_a • 0,03;
Suv:5=(P_bog.,-P)-W
bu yerda, p _ur~ quruq yacheykali betonning o'rtacha zichligi, kg//; K — bog'lovchining qotishi natijasida quruq qorish­ma massasining oshishini hisobga oluvchi koef- fitsiyent;
V — bitta qorishmadan to'ldirilgan, qorishma toshini nazarda tutuvchi koeffitsiyentga ko'paytirgan holda qolip hajmiga teng qorishma hajmi;
Bu koeffitsiyent ko'pikbeton uchun 1, 05 ga va gaz beton uchun 1,1 — 1,15 ga teng; S'— 1 qism bog'lovchiga mos kela- digan kremnezyomli komponent qismi qiymati; n — bog'lovchi tarkibidagi ohak qismi; B/T — suv va qattiq qism nisbati.
G'ovak hosil qiluvchi (ko'pik yoki gaz hosil qiluvchi) sarfi hisobida, awal berilgan o'rtacha zichlikdagi yacheykali betonni olish uchun g'ovak hosil qiluvchi vujudga keltiradigan g'ovaklikni quyidagi formula orqali topiladi:
P_g. =l-^(!T + P/7’),
■''s
bu yerda, W — quruq qorishmaning solishtirma hajmi, //kg.
Gaz yoki ko'pik hosil qiluvchi komponentning miqdori nazariy jihatdan hosil bo‘lgan gaz yoki ko‘pik formula orqali topilgan g‘ovaklikka teng bo'lishi kerak.
Aslida g‘ovak hosil qiluvchi qorishmada g‘ovakni vujudga keltirishda to'la ishlatilmaydi. Shu sababli uning sarfi (P_g.) nazariy hisoblanganga nisbatan ko'proq olinadi:
P. = — V
* K a ’
bu yerda: K — 1 kg g‘ovak hosil qiluvchidan vujudga kelgan gaz yoki ko'pik miqdori, //kg;
a — g'ovak hosil qiluvchining omilligini belgilaydigan koeffitsiyent.
/f, W, Kva a quyidagicha qabul qilingan: K = 1,1; a = 0,85; ko‘pik hosil qiluvchi ishlatilsa, K= 18 4-20 //kg, gaz hosil qiluvchi aluminiy kukuni ishlatilsa, K= 1390 //kg; W — krem- nezyomli komponent, bog‘lovchi turi va ularning nisbatiga bog'liq bo‘lib, qiymatlari 5.4-jadvalda berilgan.
5.4-jadval

Kremnezyomli komponent turi	Bog'lovchi modda turi
	portland- sement		nefelinli sement (S : I = 1 : 1)		Ohak		Ohak— shlakli sement
	S'	IV	S'	W	5'	w	S'	W
Qum (p=2,65)	1	0,34	1,5	0,36	3	0,38	1	0,32
Kullar (p=2,36)	1	0,38	1,5	0,40	3	0,40	1	0,36
Yengil kullar (p=2,0)	1	0,44	1,5	0,48	3	0,48	1	0,42

Bitta qorishma yoki 1 m³ yacheykali beton olishda kompo- nentlar sarfini hisoblashda K, W, va a kattaliklar aniqlanishi kerak.

G‘ovakning chiqishi (X) ko‘pik hosil qilishda ko‘pik hajmini uning massasiga nisbati B/T orqali topiladi, gaz hosil qiluv- chining g'ovak chiqishi (hosil qilishi) qayta aniqlanmaydi.
Quruq qorishmaning solishtirma hajmi (PF) qorishma zichligi va suv — qattiq qism nisbati orqali topiladi:
PF ₌ (^{1 + jg}/^r) _ ß/T.
Quruq qorishmaning suvni bog‘lash hisobiga massasining oshish koeffitsiyenti (//) p_qur va p_ya laming haqiqiy qiymati bo'yicha aniqlanadi:
r =-^-(1 + 5/7),
bu yerda, p_ya — yacheykali beton qorishmasining 0‘rtacha zich­ligi, kg//;
m 1 I yacheykali beton olish uchun g'ovak hosil qiluvchining sarfi, kg.
G‘ovak hosil qiluvchi samarasini hisobga oluvchi koeffitsiyent (a) P, K va Vlaming haqiqiy qiymati orqali hisoblanadi:
cr = ^P'--V